Senyoraj tırmanıyor

Banknot basma yetkisini elinde tutan kurumun, para basarak elde ettiği gelire, senyoraj diyoruz. Söz konusu para olunca "altın kural" son derece basittir: "Altını olan, kuralı koyar."
Düz hesabı sevenler için anlatırsak, para basma hakkına sahip bizim Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın, 100 liralık banknottan, bunu üretmek için harcadığı 13 kuruşluk maliyeti düşersek geriye kalan 99 lira 87 kuruş, net, reel senyoraj geliridir.
Merkez Bankası bunu yapınca, adına "emisyon" deriz. Ama bunu sen yapmaya kalkarsan "kalpazan" olursun. Merkez Bankası'nın banknotlarından daha fiyakalı kupür, daha janjanlı kâğıt ve daha parlak mürekkep kullanmış olsan dahi, içeri atılırsın. Bu yüzden sakın evde denemeyin...
Çok değil 80 yıl öncesine dek buradaki ülkelerin tüccarlarının kasasında Türk Lirası bulunurdu. Zira paramızın senyorajı, bir imparatorluk mirasına dayanıyordu. Cumhuriyetimizin ilk yıllarında, sadece kendi ülkemizde değil Mısır, Suriye, Lübnan vs. gibi komşu ülkelerdeki tüccarlar, gelecek güvencesi olarak kasalarında Türk Lirası saklar, ticareti bu "güçlü" para ile yapardı.
Lira'nın senyoraj alanı dediğimiz bu olgu, izleyen savaşlar, kapalı ekonomi ve daha sonrasındaki kronik yüksek enflasyon döneminde kaybolmuş ve yerini "dolarizasyon" almıştı. Kayıp Yıllar 1990'larda sadece ithal mallar değil, şirket bilançoları dahi dolarla hesaplanıyordu. 2001 krizi, ucuna 6 sıfır eklenmiş liranın iflasıydı aslında.
11 yıldır Türkiye, sürdürülebilir büyüme ile lirasını önce "yeni"ledi ardından güçlendirdi ve bugün fiili olarak 200'e yakın ülke ile "kendi parası üzerinden" ticaret yapabilecek düzeye erişti. Türk Lirası ile dış ticaret toplamının %5'ine, 15 milyar $'a yaklaştı. Bu ülkemiz için muhteşem bir gidişattır.