İşte Portre: Doug Devos

İŞ’TE İNSAN – 06.09.09
Feride Cem
feride.cem@sabah.com.tr

ABD’nin Michigan eyaletinin Grand Rapids şehrindeki bu şirkete kriz pek uğramamışa benziyor. Oysa burası, 8,5 milyar dolara yaklaşan cirosuyla dünyanın en büyük doğrudan satış şirketlerinden biri olan Amway’in merkezi. Amerika’da işsizlik rakamları tarihinin en yüksek seviyelerine ulaşırken yaklaşık 1.6 km uzunluğundaki bir alana kurulmuş dev tesiste binlerce çalışan –sanki ortalık süt limanmışçasına- işlerine devam ediyor.

50’nci yılını kutlayan Amway’in merkezine yaptığımız ziyarete ev sahipliği yapan Başkan Doug DeVos son derece rahat ve soğukkanlı. Amerika’nın devlerini bile alaşağı eden krizden etkilenmemelerini, şirketin sağlam temellerine vurgu yaparak açıklıyor: “Çok özel zamanlar yaşıyoruz, şirketimiz 50’nci yılını kutluyor. Bu nedenle de geçmişe, şirketimizin değerlerine bakıyoruz ve gelecekle ilgili daha çok heyecan duyuyoruz. Çok küçük bir aile işletmesi olarak kurulan şirketimiz 50 yıl boyunca aile, özgürlük, umut ve kazanç gibi belli temeller üzerine oturdu. Bu değerler bizi buraya getirdi ve bundan sonra da yaşatmaya devam edecek.” Konuşmamız boyunca DeVos bu temellerin önemine vurgu yapıyor. Bundan sonra da şirketin yoluna devam edebilmesi için bunlara sıkı sıkıya bağlı kalacaklarının altını çiziyor.

Değişimin, gelişimin ve özgürlüklerin ülkesinde karşılaştığımız bu sıra dışı portre doğrusu bizi çok etkiledi. Tutuculuğun, Hollanda’dan gelen atalarının kendilerine bıraktığı bir miras olduğunu söyleyen DeVos’la krizin Amerika’ya etkisi ve Amway’in kriz döneminde başarısını kanıtlamış stratejileri üzerine konuştuk…

Krizin anavatanında bulunan bir şirket olarak krizin etkilerini siz nasıl değerlendiriyorsunuz?
Amway olarak çok iyi durumdayız. Hem doğrudan satış sektöründe olduğumuz hem de hızlı tüketim ürünleri satan bir şirket olduğumuz için krizden daha az etkilendik. Zaten biz ekonominin hem iyi hem de kötü dönemler sürdürülür bir başarı yakaladık. Üstelik ekonomi iyiyken bile bazı yerlerde işiniz iyi gitmeyebilir. Bu nedenle ekonomik faktörlerin bizi çok etkilemesine izin vermiyoruz. Doğru şeyler yaparsak ekonomik ortam ne olursa olsun sonuç iyi olabilir.

“Ekonomik ortamdan bağımsız iş yapmak”la neyi kast ediyorsunuz?
Biz tutucu bir şirketiz, harcamalarımızı her zaman kontrol ederiz. Asla borçlu olmayı sevmeyiz. Harcamalarımızı kazancımıza göre ayarlarız. Daha az harcamak, tutucu olmak Hollanda kökenimizden gelen genetik bir özellik.
Tutucu olmamızın faydasını bu ekonomik kriz zamanında gördük. Borcumuz olmadığı için fırsatları iyi değerlendirdik.

Sadece tutucu yapınız mı sizi krizden korudu?
Bu tür sıkıntılı dönemlerde yapmamız gereken, ürünlerimizin değerlerini ve farklılığını daha iyi ortaya koymaktır. Bu yolla, başka ürünleri alan kişilerin bizi tercih etmelerini sağlamak istiyoruz. Bunun için çalışıyoruz. Bu dönemlerde tüketiciye sunduğumuz ürünlerin daha gelişmiş, hizmet ve servisin daha iyi olması bizim için çok önemli. Şu an bulunduğumuz konumdan ve işlerimizden gayet memnunuz. Bu yıl için yüzde 9 büyüme hedefliyorduk. Şu anda onun daha altında yüzde 5’ler seviyesinde büyüme olacağını tahmin ediyoruz. Hala önümüzde birkaç ay var belki hedefimizin üstüne bile çıkabiliriz. Bizim için bu dönemlerde en önemli şey, tüketici eğilim ve davranışlarını iyi takip edebilmek. Krizden dolayı tüketicilerin davranış ve beklentilerinde değişiklik varsa tüketiciye göre ayarlamalıyız kendimizi.

Kriz nedeniyle serbest girişimci sayısınız arttı mı?
Tabii genel bir artış var ama pazardan pazara değişkenlik de görüyoruz. Çünkü işsiz kalanların derhal para kazanması gerektiği için doğrudan satış, çözüm olmuyor. Bu işte para hemen değil, belli bir süreç sonunda kazanılıyor. Bu yüzden de bu işe daha uzun vadeli bakanlar geliyor.

Peki kriz yüzünden tüketici davranışlarında ne tür değişmeler gözlemliyorsunuz?
Bizim için ürünlerin fiyatının düşük olması değil, her ürünün yarattığı değer ve kalite önemli. Dolayısıyla ucuz üründen çok, gerçekten farklı ve değerli ürün yapma hedefindeyiz. Tüketici verdiği paranın karşılığını tam olarak aldığını hissetmeli.

Amerikan tüketicisinin tutumu dünya ekonomisinin çarkının dönmesinde çok etkili. Sizce Amerika’da tüketim tekrar nasıl canlanır?
Krizle birlikte Amerika’da balansın bozulduğunu gördük. Çünkü insanlar ellerinde olmayan parayı harcamışlardı. Bundan sonra gelir-gider dengesinin oturması lazım. Bu sağlanırsa çarklar yeniden döner.

Bu ortamda yeni ürünleri piyasaya sürmeyi düşünüyor musunuz?
Her zaman… Ana ürün gruplarımız olan kozmetik ve yaşam ürünlerinde bu tür çeşitliliklere her zaman açığız. Sürekli farklı kesimlere hitap eden ürünler geliştiriyoruz.

50’nci yılını geride bırakan bir aile şirketi olarak gelecek 50 yılda da yaşamak için neler yapıyorsunuz?
Bizde sıkıntı olmasa da kriz yüzünden çalıştığımız bölgelerin yaşadığı bazı değişiklikler oldu. Bunlara a uyum sağlamak zorundayız. Temel değerlerimizi kaybetmek istemiyoruz. Bize yakından baktığınızda, yapmak istediğimiz bu balans ayarını da hissedebilirsiniz. Gelişen ve değişen zamanlara uyum sağlayacak gelişmelere açığız. Bu konuda tutucu bir yaklaşım içinde değiliz.

Yakın zamana kadar gelişmekte olan ülkeler Amerikan şirketlerinin kurumsallaşmasını örnek alırdı ve bu, muhteşem bir şey olarak algılanırdı. Ancak krizde yıkılan ilk kaleler kurumsal şirketler oldu. Siz bu ortamda “iyi ki aile şirketiymişiz” diyor musunuz?
Size katılıyorum… Şu andaki durumuzu korumak ve aile şirketi olarak devam etmek ileriye yönelik avantaj sağlıyor. Eğer işlerimiz bir dönem iyi gitmezse bir aile şirketi olduğumuz için durumu hızla düzeltmek için imkanımız da, zamanımız da var.

Amway’de profesyoneller en fazla nereye kadar yükseliyor?
Şu anda Amway yönetiminde iki aile üyesi olarak ben ve ortağım Steve Van Andel varız. Ama bilemiyorum gelecekte biz veya aileden hiç kimse olmayacak belki… Kestirmek güç!

Yani “biz varken en üste profesyoneller çıkamaz” mı diyorsunuz?
Geçmişte aile dışından iki CEO’muz olmuştu. Başarımızın devamında üst düzeyde kaliteli ve başarılı yöneticilerin katkısının çok önemli olduğunu biliyoruz. Üçüncü kuşağın en büyüğü şu an 27, en küçüğü de iki yaşında. Tabii ki onları yetiştiriyoruz. Öncelikle bazı şeyleri anlamalarını ve öğrenmelerini sağlamaya çalışıyoruz. Biz her şeyi görerek büyüdük ama üçüncü nesil öyle değil.

15’inci büyük pazarınız konumunda olan Türkiye ile ilgili ileriye dönük stratejiniz neler?
Türkiye ekonomisi büyüdükçe bizde onunla büyüyeceğimize inanıyoruz. Potansiyeli yüksek ve bizim için çok önemli bir pazar.

Doug DeVos kimdir?

• Doug DeVos, 8.2 milyar dolarlık şirketin başkanlığını yürütüyor. DeVos, Amway Merkez Ofisini Yönetim Kurulu Başkanı Steve Van Andel ile paylaşıyor.
• Amway kurucularından Rich DeVos’un en küçük oğlu olan DeVos, Purdue İdari İlimler Fakültesinden lisans derecesi aldı. Purdue’da okurken Boilermakers rugby takımında oynadı. Halen Purdue Krannert İdari İlimler Fakültesi Dekanlık Danışma Konseyi üyeliği görevini yürütüyor.
• Başkanlıktan önce Amway’in Asya Pasifik’ten sorumlu kıdemli başkan yardımcısı olarak çalışan DeVos, bu görevinde şirketin Asya’daki faaliyetlerinin yanı sıra şirketin satış ve pazarlama planının küresel yönetiminden de sorumluydu.
• Bu görevinde Asya Bölgesi’nde rekor satışlara ve yüksek büyüme hızına ulaştıklarını söyleyen DeVos daha sonra Amerika kıtasından sorumlu  Kıdemli Başkan Yardımcısı/Yönetici Direktörü olarak görevini sürdürdü.
• Bir sonraki görevi ise Amway Avrupa Direktörü olarak çalışmaktı. Bu görevinde önde gelen Avrupa serbest girişimcileri ve Amway yönetimi ile yakın işbirliği yaptı. DeVos aynı dönemde Amway İngiltere genel müdürlüğü görevini de yürüttü.
• DeVos, bir dönem doğrudan satışla ilgili iletişimi, tüketicinin korunmasını ve doğrudan satış ahlakını destekleyen ABD Doğrudan Satış Derneği’nin Yönetim Kurulu Başkanlığı’nı yaptı. Dünya Doğrudan Satış Dernekleri Federasyonu’nun (WFDSA) Yönetim Kurulu’nda da görev yapıyor.

RAKAMLARLA AMWAY

• Amway; 1959’da Rich DeVos yakın arkadaşı ve iş ortağı Jay Van Andel tarafından Ada, Michigan’daki evlerinde kuruldu. Başlangıçta tek bir ürün satan Amway, halen 500’den fazla patente sahip.
• Amway bugün tüm dünyada 13 binin  üzerinde çalışanı ile 80’den fazla ülke ve bölgede faaliyet gösteriyor.
• Şirket gelirlerinin yaklaşık yüzde 80’i Amerika dışındaki ülkelerden elde ediliyor.
• Şirket yaklaşık 3 milyon serbest girişimcisiyle, 8 milyar doları aşan bir ciroya sahip.
• Temmuz 1994’de Türkiye pazarına giren şirket, 150 bine yakın serbest girişimcisi ile bu pazarda faaliyet gösteriyor.