Murat Arın: Bunlar insan olamaz

Küresel piyasalar İtalya seçimleri, ABD Merkez Bankası Başkanı Ben Bernanke'nin konuşmaları ve ABD'de devreye giren bütçe kesintilerine paralel olarak inişli çıkışlı bir hafta geçirdi. Önceki hafta iki günde yüzde 5 düşen İMKB ise bu düşüşün tamamını geri aldı. Geçen hafta piyasalardaki ilk etki İtalya seçimleriyle yaşandı. Pazartesi günü oy kullanma işlemi devam ederken, seçimlerin sorunsuz atlatılacağı havası yayıldı ve Milano borsası yüzde 4, Avrupa borsaları ise yüzde 2'nin üzerinde artıya geçti. Oysa seçimlerin çok riskli olduğu haftalardır belliydi. Teknokrat Başbakan Mario Monti silinmek üzereydi, hükümet kurulsa da bunun kemer sıkma politikalarını izleyeceği garantisi yoktu, İtalya'nın hükümetsiz kalma riski de vardı. Seçim sonucunda kaygı duyulması gereken her şey gerçekleşti. Monti silindi, sandıklarda çoğunluğu kemer sıkma politikalarına karşı olan partiler kazandı ve ülke hükümetsiz kaldı. Seçimlerin tekrarlanmaması için bir uzlaşma hükümeti kurulsa bile bunun hangi politikaları uygulayabileceği, ne kadar süre yaşayabileceği belirsiz. İtalya'da en geç sonbaharda seçimlerin tekrarlanması bekleniyor. Pazartesi öğle saatlerinde yüzde 4 artıda olan Milano borsası, Salı sabahı bu seviyeye göre yüzde 9 geriledi. İnsan aklının bu riskleri, artıları-eksileri hiçe sayarak karar verebileceğine inanmıyorum. Birkaç yıldır küresel piyasaları bilgisayarlar yönlendiriyor. Örneğin bir veri açıklandı, beklentilere göre yüzde 2'den fazla olması olumlu karşılanacak ve veri yüzde 2.2 geldi. Makineler veriyle ilgili diğer haberleri algılamadığı için durum pozitif mi, negatif mi ona bakıyor ve pozitif ise otomatik satın almalar başlıyor. Makinelerin fiyat yükselterek birbirini dolduruşa getirmesiyle fiyatlar hızla yükselmeye ya da düşmeye başlıyor. Büyük piyasalarda işlemlerin dörtte üçünü makineler yaptığı için oluşan bu akımı durdurmak da mümkün olmuyor. Bilgisayarlardan birinin bozulup yanlış emir girmeye başlaması ise fiyatların allak bullak olmasına yol açıyor. Dünyanın en büyük aracı kurumlarından biri olan Knight Traders'ın yazılımı bozuldu ve nedense 38 dakika boyunca makinelerin fişini çekemediler (Normalde bilgisayarların başında bir "borsacı operatör" oturuyor ve yazılım saçmalamaya başlarsa makinenin fişini çekiyor). Bunun sonucunda 150'ye yakın hisse senedinde (buna Pepsi gibi derinlikli hisseler dahil) fiyatlar yüzde 20 yukarı ya da yüzde 20 aşağı gitti. Aracı kurum 400 milyon dolar zarar ederken, iflastan sermaye yardımı alarak kurtulabildi. Bu mantık hakim olunca "İtalya'da sorun yok" tuşuna basılıyor, yazılımlar satın almaya başlıyor, "İtalya'da hükümet çıkmadı" verisi girilince borsalar tepetaklak aşağı iniyor. Bernanke "tahvil alımına devam edeceğiz" diyor, fiyatlar yeniden yükselişe geçiyor. Dünyanın en büyük ekonomilerinin resesyona girmek üzere olmasının, ABD'de yeni vergiler ve harcama kesintileri nedeniyle ekonomide daralma beklenmesinin piyasalar için fazla bir önemi olmuyor. Çünkü bunlar bilgisayar yazılımlarının fiyatlayamadığı kaygılar, en azından bugün için... Geçen hafta başta Fed olmak üzere merkez bankalarının satın aldıkları tahviller yüzünden iflas edebileceklerini konu etmiştim. Hafta içinde ayrıntılı rakamlar geldi. ABD'de bankalara uygulanan en kötü stres testi senaryosu Fed için uyarlanınca bilançoda 545 milyar dolar zarar oluşacağı hesaplandı. Bernanke ortalama vadesi 11 yıl olan tahvilleri satmayacaklarını, itfa süresi doluncaya kadar bekleyeceklerini söyledi. En kötü senaryoda Fed yarım trilyon zarar yazacak, bunu kapatmak için dolar basacak ve dolar pul olacak. Ama şimdi değil. Merkez bankalarının para basması nedeniyşe yükselen altın fiyatları da bir düşüş trendine girdi. Altındaki düşüş hızlanırsa bunu hisse senedi piyasalarından kaçış izleyebilir.