Murat Arın: Sıcak para kaçışı sürecek mi?

ABD'nin para basmayı ne zaman yavaşlatacağına yönelik tartışmalar, küresel piyasalarda riskli varlıklardan kaçış yaşanmasına neden olurken, iç siyasette yükselen tansiyon içerideki dalgalanmaların daha sert yaşanmasına neden oldu. Borsa İstanbul, en az 10 yıldır olmadığı gibi Başbakan'ın ya da bakanların açıklamalarıyla iner çıkar hale geldi. Her şeyden önce şunu netleştirmek gerekiyor: ABD Merkez Bankası'nın (Fed) para basmayı hafifletebileceğine yönelik tartışmalar, küresel piyasaların genelinde riskli varlıklardan kaçış yaşanmasına neden oldu. Bu satış dalgasından da en büyük payı gelişen ülke piyasaları aldı. Döviz kurlarındaki hareketlere bakınca liradaki son bir aydaki düşüş, başta Asya ülkeleri olmak üzere birçok ülkedeki para biriminden farklı değil. Tayland Bahtı'ndan Güney Afrika Randı'na kadar birçok para dolar karşısında yüzde 3-4 geriledi. Gelişen ülke borsalarında da sıcak para çıkışlarıyla çok sert düşüşler oldu. Fed tartışmalarının başladığı 22 Mayıs'tan itibaren birçok borsada yüzde 5'in üzerinde düşüş gerçekleşirken, Filipinler Borsası yüzde 10'un üzerinde geriledi. Son dönemde daha fazla yükselen borsalar daha çok satış aldı. Borsa İstanbul'da son dönemde en çok yükselen borsalar arasında olduğu için en çok düşenler arasında olması sürpriz değildi. Diğer ülkelerle kıyaslarsak BİST Endeksi zirveye göre yüzde 10 civarında düşebilirdi. Ancak iç siyasi gerilimin tirmanması, sıcak parayı ürküttü ya da kaçması için bahane oldu ve düşüş yüzde 20'yi aştı. Grafikte görebileceğiniz gibi sıcak para dönem dönem BİST'i şişiriyor, sonra bir kriz çıkınca hızlı düşüşler yaşanıyor. Bu süreç 15 yıldır tekrarlanıyor ve sıcak paraya önlem alınmadıkça da tekrarlanmaya devam edecek.

Gelirken ses yok, giderken kötü
Sıcak paraya giriş yaparken müdahale etmek gerekiyor. Sıcak para geldikçe faiz iniyor, borsa çıkıyor, döviz kurları gevşiyor, sanal bir cennet havası hakim oluyor. Sıcak para çıktığı zaman da büyük bir şaşkınlık yaşanıyor. Buna boşuna sıcak para denmedi. Kısa vadeli sermaye hareketleri, ekonomileri hızlı giriş çıkışlarla kasıp kavurduğu için bu ad kondu. Bir yıldan uzun süredir sıcak para ve kısa vadeli borç girişlerinin yaratacağı sorunlara dikkat çekmeye çalıştım. Geçen hafta ayrıntılı olarak tekrarladım. Son 2012 başından bu yıl mart sonuna kadar 45,4 milyar dolar sıcak para, 38,4 milyar dolar borç olmak üzere toplam 83,8 milyar dolar geldi. Bu rakam Türkiye'nin GSMH'nın yüzde 10'undan fazla. Üstelik borcun yüzde 90'ı da bir yıldan kısa vadeli. Dolayısıyla bu paranın çıkışa geçmesi ve durmaması, Türkiye ekonomisinde istikrarsızlık yaratabilir. Sıcak para bu noktadan sonra, küresel piyasalardaki gelişmelere paralel olarak çıkışını sürdürürse tahribat yapmaya devam edecek. İş bu noktaya geldikten yani sıcak parayı içeri aldıktan sonra bunu engellemenin bir yolu bulunmuyor.
Sıcak para çıkacak mı?
küresel piyasalardaki temel belirleyici unsur Fed'in ne yapacağı. Fed'in bilançosu 3.4 trilyon dolara yükselmiş durumda. Kriz öncesinde sadece 850 milyar dolardı. Bilanço bu gidişle yıl sonunda 4 trilyon dolara çıkacak. Para basmanın suyu çıkmış durumda ve bu da kaygı yaratmaya başladı. ABD ekonomisi durgunluktan kurtulamıyor ama sürekli para basmak da ileriye dönük sorunları büyütüyor. Fed'in bastığı parayı geri çekmesi bir yana para basmayı durdurması bile mümkün değil. Bu likidite daha büyük bir kriz yaratıncaya kadar piyasalarda kalacak. Fed para basmayı biraz yavaşlatsa da aslında pek bir şey değişmeyecek. Dolayısıyla küresel piyasalarda bir dalgalanma, gelişen ülkelerden bir kaçış yaşansa da para çıkışlarının bir süre sonra durulması beklenebilir. Türkiye'nin ise diğer ülkelere göre çok daha fazla sıcak para gelmesi nedeniyle özel bir durumu var. Siyasi tansiyonun yükselmesiyle hızlanan çıkışlar devam edebilir de durulabilir de. Ancak son iki haftada net biçimde gördüğümüz üzere, dünyadaki kriz yeniden alevlendiği, para kaçışları hızlandığı zaman etkisi kavurucu olacak.