Her insan ilişkisine mutlu ve huzurlu bir birliktelik yaşama hayaliyle başlıyor. Fakat bazen mutluluk ve huzur hayaliyle başlanan bu yol istenildiği gibi gitmiyor. İlişkide kişinin çoğunlukla farkına varamadığı bir kavram dengeyi bozmaya başlıyor: Manipülasyon! Bu kelime birçok anlama gelse de aslında özünde birini esaretinin altına alma çabası diyebiliriz.
Kişi manipülasyon ağına girdiğinde bu döngüyü anlaması ve bu döngüden çıkması bazen o kadar zor olabiliyor ki. Çünkü ilişki başlangıçta her şeyin iyi gittiği ve iyi hissettiren bir ruh haliyle başlıyor. Fakat gün geçtikçe kişi neden mutsuzlaşmaya başladığını ne içinde olduğunu anlamamaya başlıyor. Şimdi okuyacağınız örnek aslında size çok tanıdık gelecek bir ilişki hikayesi. Belki siz içinde bulundunuz belki de yakınınızdan duydunuz.
ALIN SİZE BİR ÖRNEK
Kontrol manipülasyonunu gelin bir ilişki hikayesi üzerinden anlatalım: Hatice ve Ümit duygusal bir ilişki içindeler. Hatice, Ümit' le ilk tanıştığı andan itibaren onun çok sevgi dolu, şefkatli ve anlayışlı olduğunu hissediyordu. İşlerin daha iyi gitmesini umdukça tabloda bazı değişiklikler meydana gelmeye başladı.
Hatice, Ümit'ten artık emin olduğunda ona olan bağı ve güveni arttıkça Ümit'in daha iyi hale gelmesini beklerken onda bazı değişikliklerin meydana geldiğini gördü. Artık bağlı olduğu, sevdiği ve güvendiği adamın sevdiği huylardan herhangi birini görmek imkansız hale gelmişti. Ümit ilişkilerinde de birlikte karar almalarını gereken durumda da kendi kararlarını alıyor, uygulatıyor ve hatta bununla da yetinmeyip Hatice'nin de hayatını kendi isteğine göre düzenlemeye çalışıyordu.
Bu da yetmezmiş gibi Hatice'nin eskiden çok beğendiği hatta övdüğü çoğu özelliğini eleştirir ve kusur bulur hale gelmişti. İstekleri dinlenmeyen, fikri alınmayan ve önemsenmeyen Hatice ise gün geçtikçe öfkeli bir hale geliyor ve hatta bir anda ağlama nöbetleri geçiriyordu.
Hatice ilişkilerindeki sorunları konuşmak istedikçe de Ümit ilişkilerinde hiçbir sorun olmadığını Hatice'nin durduk yere mutsuzluk yarattığını, sorunlar çıkardığını ve anlayışsız olduğunu söylüyordu. Fakat Hatice'yi daha da dengesiz hale getiren şey ise şuydu: Ümit elbette 'istekleri gerçekleştiği sürece' Hatice ile çok yakından ilgiliydi.
Neye ihtiyacı olduğu, yiyip içtiği gibi özel durumlarıyla yakından ilgilenip onların daha iyi hale gelmesi için çaba gösteriyordu. Fakat istekleri gerçekleşmediğinde tablo tam tersine dönüyor. Ümit bu gibi durumlarda Hatice'yi ilişkiyi bozmakla ve huzursuzluk çıkarmakla suçluyor. Hatta daha da korkutmak amacıyla bağımlı hale getirdiği kişiyi hayatından çıkmakla tehdit ediyordu.
Yani işin özetinde aslında Ümit'in bu davranışlarıyla Hatice'ye vermek istediği alt mesaj, 'Benim istek ve taleplerime uyar ve onlara uygun davranırsan, seni prensesler gibi yaşatır ve sana prensesler gibi davranırım. Fakat bana uygun davranmazsan seni eleştirir, aşağılar ve mutsuz ederim.'
Bu tutuma maruz kalan Hatice elbette ilk bu durumu yaşadığında bu durumla savaşmaya çalıştı fakat bir süre sonra bu duruma dayanacak gücü olmadığı ve gerçekten kendisinin problem yarattığına ikna olduğu için kendini savunmaktan vazgeçti. Bu duruma inandığı için de ilişkisinin iyi gitmesine çabaladıkça, kendini feda etmekten çekinmeyen Hatice ilişkisine daha da bağımlı hale geldi.
Ümit'i kaybetmekten o kadar korktu ki onun istek, talepleri dışına çıkmamaya karar verdi. Fakat Hatice artık şunu farkına varmıştı ki artık özgüven, özdeğer ve özsaygısını en önemlisi de mutluluğunu kaybetmişti. İşte bu durum tam olarak 'kontrol manipülasyonu'dur.
Diğer manipülasyon tarzlarının aksine burada çok görünürsünüzdür. Fakat görünürlüğünüz desteklenmez aksine yargılanır ve eleştirilerek siz görünmez olmaya başlarsınız. Yanlış yaptığınızı hissettikçe de partnerinizin isteklerine uygun bir hayat yaşamaya başlarsınız. Bu gibi kontrol manipülasyonunu size yaşatan partneler de genellikle obsesif kompulsif bozukluk ve narsistik örüntü tablosuna yakın kişilerdir.
FARK ETMEK ZOR DEĞİL
Partneriniz herkesi çok fazla eleştiriyor ve kendisine gelen eleştirileri kabul etmiyor ya da bu duruma türlü bahaneler buluyorsa...
Takıntılı veya tekrarlayıcı bazı davranışlara sahipse... (Örneğin temizlik takıntısı)
Herhangi bir madde kullanım geçmişi varsa veya kullanıyorsa...
Ne fikir sunulursa sunulsun veya ne olursa olsun fikrini asla değiştirmiyor kendi fikrinde sabit kalıyorsa...
Travmatik bir çocukluk yaşadıysa...
Şiddet eğilimi yansıtan sözcük ve davranışlara sahipse...
Normal tepki verilebilecek durumlara bile aşırı tepkiler veriyorsa... (Örneğin buluşmaya beş dakika bile geç kaldığınızda çok öfkeleniyorsa.)
İLİŞKİDEKİ MANİPÜLASYON BÜTÜN DEĞERLERİ YOK EDER KİŞİSEL SINIRLARINIZI İNŞA EDİN
Daha ilişkinin en başında kendinize ait sınırlarınızı oluşturmak oldukça önemlidir. İlişki ilerledikçe ve partneriniz bu sınırları aşmaya çalıştıkça da sınırlarınızı bu noktada hatırlatabilmek kıymetlidir.
KİŞİSEL GELİŞİMİNİZİ ASLA ERTELEMEYİN
Kendinizi her anlamda geliştirmeyi sürdürün. Güçlü bir özgüvene sahip olan kişi manipülasyon yaşama olasılığı en az olan kişilerdir. Kendinizi, kendinizle de keyif alabileceğiniz bir hale dönüştürün.
GÜVENDİĞINIZ ARKADAŞLARINIZDAN DESTEK ALIN
Bir ilişkinin yarattığı manipülasyondan sıyrılmaya çalışmak bazen tek başına çok zor olabilir. Bu yüzden tam da bu süreçte güvendiğiniz dostlarınız, aile ve arkadaşlarınızdan yardım alabilirsiniz.
ZARAR GÖRDÜĞÜNÜZDEN EMİN OLDUĞUNUZDA İLİŞKİYİ HEMEN SONLANDIRIN
Artık eminsiniz ilişkinizde manipülasyona uğruyorsunuz. Ve artık bu durum size psikoloji, duygusal ve sosyal olarak çok zarar veriyor. Bu gibi durumlarda ilişkinizi sonlandırmanızın vakti gelmiş olabilir. Manipülatif bir ilişkinin içinde kalmak uzun vadede artık kendi değerinizin yok olmasına neden olur.
BEN DE KONTROL MANİPÜLASYONU İÇİNDE MİYİM?
İlişkide yaşanan her türlü problemde kendinizi daha kusurlu veya tamamen kusurlu mu görüyorsunuz?
Sosyal çevreniz azalıyor ve yalnızlaşmaya mı başlıyorsunuz?
Sürekli birilerinin onayına mı ihtiyaç duyuyorsunuz?
"Nedenini bir türlü çözemiyorum!" dediğiniz ağlama nöbetleri mi geçiriyorsunuz?
Uykusuzluk, enerji kaybı mı yaşıyorsunuz? (Bu soruların çoğunluğu ya da tamamı evetse ciddi bir kontrol manipülasyonu içerisindesiniz)
