Büyük Sinagog’un açılması

Mustafa Kemâl Atatürk'ün kurduğu modern ve laik Türkiye Cumhuriyeti, gayri Müslim azınlıklara Lozan Anlaşması'nın tanıdığı hakları bile vermeyi reddetmiş, onlara düşmanca yaklaşmıştı. "Vatandaş Türkçe Konuş" kampanyalarıyla azınlıkların dillerini sokakta dahi konuşmaları engellenmiş, mal varlıklarına haksızca el konulmuş, 'Varlık Vergisi' gibi faşist uygulamalarla sermaye birikimleri devlete aktarılmış, 1915'te Ermeni nüfusun büyük kısmı tehcir edildiğinden özellikle Rum ve Yahudi nüfus zorunlu sürgüne mecbur edilmişti.
Nazi dönemindeki "Kristal Gece"den dört yıl önce, 1934'te başlayan, devletin teşvik ettiği Trakya pogromu sırasında evleri ve işyerleri yağmalanınca mecburen yurtlarını terk edip göç eden Yahudiler de bu gruptaydı. Diğer pek çok gayrimüslim ibadethanesi gibi, Büyük Sinangog'un da cemaatsizleştirilmesi böyle başladı. O günden bugüne bir harabeye dönmüş olan Büyük Sinagog, geçtiğimiz hafta, beş yıllık bir yenileme sürecinin ardından tekrar ibadete açıldı. Açılışa Başbakan Yardımcısı dâhil pek çok yerli ve yabancı davetli ile Sinagog'un esas cemaati olan Yahudi vatandaşlarımız katıldı. Avrupa'nın en büyük sinagogu olma özelliğini taşıyan Büyük Sinagog, 27 Ocak Holokost Anma törenleri ve Struma trajedisinin anılması gibi etkinliklere üst düzey hükümet yetkililerinin katılmasından sonra Ak Parti'nin Yahudi vatandaşlarımıza yönelik en büyük açılımı...
Ak Parti'nin iktidara geldiği 2000'lerin başlarında, ulusalcı ve laik kesimler 'misyoner fobisi' oluşturma çabası içindelerdi. Hürriyet veya Cumhuriyet gibi gazetecilerin Türkiye'deki misyoner sayısını ve Hristiyanlaşan Müslüman sayısını abartarak verip yapay bir korku atmosferi oluşturmuşlardı. Kiliselerin camları taşlanıyor, misyonerler tehdit ediliyordu. Rahip Santoro ve Malatya Zirve Yayınevi cinayetleri böylesi bir ortamda gerçekleşmişti. O günden bugüne çok mesafe kat edildi. Sadece katillerin yakalanıp cezalandırılması ve halk vicdanında mahkûm edilmesi anlamında değil, gayri Müslim vatandaşların bu toprakların eşit yurttaşları olduğu fikrinin benimsetilmesi anlamında da. Özellikle Ak Parti, kendi muhafazakâr tabanını bu yönde âdeta 'eğitti'. Bunu bazen Osmanlı'ya bazen İslâm'a bazen sekülerizme referansla yaptı ama toplumsal bilinci yükseltmeyi başardı.
Bundan on yıl önce, bir hükümetin on milyonlarca dolar harcayıp cemaati kalmamış olan kiliseleri ve sinagogları restore ettireceği kimsenin aklının ucundan dahi geçemezdi. Ama son beş sene içerisinde, Gökçeada Aya Nikola Kilisesi, Gökçeada Ayamarina Rum Ortodoks Kilisesi, Hatay İskenderun Süryani Katolik Kilisesi, Hatay İskenderun Rum Katolik Kilisesi, Diyarbakır Sur Ermeni Protestan Kilisesi, Diyarbakır Sur Ermeni Katolik Kilisesi, Gaziantep Nizip Fevkani Kilisesi ve Gaziantep Şahinbey Havrası onarıldı, ibadete açıldı. Hâlen restorasyonu süren onlarca kilise ve havra var.
Kemalist CHP'nin el koyduğu azınlık vakıflarına 3 milyar dolarlık mal iadesi, azınlık okullarının ve gazetelerinin finansal olarak desteklenmesi, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın tarihi 1915 taziyesi de bu listeye eklendiğinde 'modern ve laik' Cumhuriyet tarihi boyunca gasp edilmiş hakların ilk kez geri verildiğini ve bir zihniyet dönüşümünün yaşandığını görmek mümkün.