Doğu Avrupa'da Yeni Bir Rus Egemenliği Mi?

MOSKOVA - Rusya'nın doğal gaz devi Gazprom, Baltık Denizi yatağı boyunca yerleştirilmesi planlanan yeni bir doğal gaz boru hattıyla Doğu ile Batı Avrupa arasında siyasi bir bölünme yaratıyor. Rus-Alman boru hattı Batı Avrupa için belirgin faydalar sunarken, Orta ve Doğu Avrupalı liderler bu atılımın Rusya tarafından eski Sovyet bloğu ülkelerinin üzerinde yeni bir baskı aracı olarak kullanılmasından endişe ediyor. Doğal gaz zenginliğini ve kişisel ilişkiler ağını kullanan Rusya, güvenliklerini sağlamak için ortak hareket etmeye söz vermiş Avrupa Birliği üyelerini böldü. Halen Rus gazının Batı Avrupa'ya ulaşması için, Doğu Avrupa'dan geçmesi gerekiyor. Rusya Doğu Avrupa'da bir komşusuna baskı yapmak için gazı keserse, gaz yokluğu Batı'daki daha güçlü ve zengin ülkelerde hissediliyor ve büyük protestolara yol açıyor. Yeni Kuzey Akım boru hattı bu dengeyi değiştirecek. Su altından Rusya'da Vyborg'dan Almanya'da Greifswald'a bin 200 kilometre yol kateden boru hattı, eski Sovyetler Birliği ve uydu devletleri es geçerek, Rusya'ya Batı'ya ulaşabileceği ayrı bir ikmal hattı sağlamış olacak. Birçok güvenlik uzmanı ve Doğu Avrupalı yetkili yeni boru hattıyla Rusya'nın kendi gazını komşu devletler üzerinde baskı unsuru olarak kullanma riskinin arttığı kanısında. Polonya gizli servisinin eski başkanı Zbigniew Siemiatkowski, "Dün tanklardı, bugün gaz" diyor. Bu taktiklerin örneği yok değil. İsveç Savunma Bakanlığı'na bağlı araştırma şirketi, Sovyetler'in dağılmasından sonra, Doğu Avrupa'ya giden enerji aktarımında 55 tane siyasi nedenli kesinti tespit etti. Örneğin geçen Ocak ayında Rusya, görünürde Ukrayna ile fiyatlama ve tarifeler konusundaki anlaşmazlığı yüzünden Ukrayna'dan geçen boru hattını kapattı. Bu kapatma Güneydoğu Avrupa'da yüz binlerce evin soğukta kalmasına, üç hafta boyunca da yüzlerce fabrikanın kepenk indirmesine yol açtı. Bu yeni boru hattı ve Karadeniz'in altından geçecek olan Güney Avrupa'daki Güney Akım projesi, Batı Avrupa'yı bu tür girişimlerden koruyacak ve Rusya'nın da yaptırımlarının mali ve politik kayıplarını sınırlayacak. Ruslar olayı bu şekilde yansıtmıyor. Avrupa'nın doğal gaz ihtiyacının yüzde 28'ini karşılayan Gazprom, 10,7 milyar dolarlık projenin stratejik değil, ticari olduğunu söylüyor. Doğu Almanya'da büyüyen Kuzey Akım'ın baş yöneticisi Matthias Warnig, Doğu Avrupalıların korkusunun yersiz olduğunu vurguluyor ve ekliyor: "Duvar 20 yıl önce yıkıldı." Avrupalı yetkililer projeyi, Avrupa'yı birleştirecek ve kolektif enerji güvenliğini kuvvetlendirecek bir proje olarak sunuyor. Avrupa Komisyonu ve Avrupa Parlamentosu, boru hattını 2000 yılında onayladı ve 2006 yılında projenin arkasında olduklarını yineledi. Kuzey Akım'ın Avrupa Birliği'ndeki ana temsilcisi Sebastian Sass, "Ortak enerji politikaları var olduğu sürece proje, öncelik listesinin en başında yer alacak" diyor. Ancak Orta ve Doğu Avrupa'daki yetkililer, Gazprom'la Alman ve Hollandalı üç şirketin ortak projesi olan Nord Stream'den elde edilen kârın Ruslara ve Alman doğalgaz hizmetlerine gideceğinden ve bir zamanların Sovyetler Birliği şemsiyesi altındaki ülkelerin enerji şantajına karşı daha kırılgan olacağından korkuyorlar. Doğu Avrupalılar için boru hattı konusu, işgal ve işbirliğinin karanlık dönemine ait çok daha derin anıları canlandırıyor. Bununla birlikte, Doğu'da çalan alarm zilleri Batı'da hiç duyulmuyor. Batı'nın benzin ve gaz çıkarları, Rusya ile bağlantıları olan kuruluşlar ve aynı zamanda nüfuzlu kişilerin baskısı Rusya ile anlaşma sürecini kolaylaştırdı. Sonuçta, Avrupa'nın tek bir ses olarak hareket etmesi gerektiği fikri, enerji kaynakları üzerindeki ulusal ve ticari çıkarların gerisinde kaldı. Cambridge Üniversitesi'nde profesör ve Avrupa Konseyi Dış İlişkiler Üyesi Pierre Noël, esas belirleyicinin komünizm sonrası Rusya'nın zekice sömürdüğü serbest pazar kapitalizmi olduğunu söylüyor ve ekliyor: "Bu rekabetçi, açık kapitalist bir ekonomidir. İnsanlar istedikleri boru hattını yaparlar."