Honduras'ta Darbe İş İstikrarını Bozdu

COPÁN, Honduras - Honduras Başkanı Manuel Zelaya'nın görevinden uzaklaştırıldığı sabah, Flavia Cueva bir düğün partisine katılan 30 kişiyi hemen uyandırdı ve onları ormanın içindeki otelinden apar topar dışarı çıkardı. Akşamdan kalma grup, hızlıca ayrıldı mekândan. Son on yılını ailesinden kalma hayvan çiftliğini yoga dersleri almak, ata binmek ve Maya mutfağını tatmak isteyenler için bir kaçış yerine dönüştürmeye harcayan Honduras asıllı Amerikalı Cueva, ülkede yaşanan siyasi çalkantının, otel rezervasyonlarını çok kötü etkilediğini söylüyor. Copán kalıntılarına bakan verandasında şarabını yudumlayan Cuava, "Burayı adam etmem 10 senemi aldı. Ama tüm bu olanlar, sonumuzu getirecek" diyor. Başkan Zelaya'yı deviren askeri darbe, yabancı yatırımcıları ve turistleri yeni yeni çekmeye başlayan ülkenin kendini dışarıya kapatmasına neden oldu ve ekonomiye kalıcı bir şekilde hasar verdi. El değmemiş kumsalları ve Maya kalıntıları, Honduras'a geçen yıl 1,5 milyon turistin gelmesini sağlamıştı. Ancak Zelaya hükümetinde turizm bakanı olarak görev yapan Ricardo Martínez'e göre, 28 Haziran'daki askeri darbeden bu yana turist sayısı yaklaşık yüzde 70 oranında azaldı. Soğuk Savaş sonrasında Honduras, yıllar süren ordu egemenliğini geride bırakmayı başardı ve siyasette nispeten istikrarlı bir çizgi tutturarak yabancı yatırımcıları kendine çekti. Eskiden yardım kuruluşu çalışanları, misyonerler ve emekli askerlerle sınırlı olan yabancılara şimdi sigarasını tüttüren emekliler, İspanyolca öğrenmeye gelen öğrenciler, girişimciler ve emlak yatırımcıları da eklendi. Zelaya'nın darbeyle görevden alınması ve bunun diğer ülkeler tarafından kınanması, ülkenin tekrar izole edilmesine neden oldu. Honduras'taki yabancı yatırımcılar, Zelaya'yı sürgüne göndermenin yasa dışı olabileceğini kabul etseler bile, Zelaya'nın yerine geçen Roberto Micheletti'yi destekleme eğilimindeler. Ancak ülkenin içinde bulunduğu siyasi çalkantının işlerine zarar verdiği konusunda da hemfikirler. St. Louis'li Chris ve Will Haughey kardeşler, sosyal bilince sahip, lisanslı bir ahşap oyuncak fabrikası açmak için, kereste zengini ormanları, vergiden muaf üretim bölgeleri ve ABD'yle imzalanan ve gümrük vergisini ortadan kaldıran Orta Amerika Serbest Ticaret Anlaşması nedeniyle Honduras'ı seçti. Mıknatıslı tahta parçalarından masaüstü oyuncaklar yaparak iş adamlarını, Lego'ya çevre dostu bir alternatif üreterek de ebeveynleri hedeflemişlerdi. Ancak planlarının, başkanın devrilmesiyle suya düşeceğini hesap etmemişlerdi. Haughey kardeşler siparişleri tatilden önce hazırlamaya çalışırken, hükümetin sokağa çıkma yasağı ilan ederek çalışanları evlerine hapsetmesi sonucu büyük kayba uğradı. 1990'lı yıllarda Florida'dan Honduras'a taşınan ve ülkenin en lüks otellerinden biri olan Honduras Maya'nın başına geçen yatırım danışmanı Daniel O'Connor, siyasi kargaşanın, ekonomik krizin büyük darbe vurduğu yatırımcıların belini daha da büktüğünü söylüyor. O'Connor, "Kusursuz fırtına buna denir" diyor. O' Connor, Zelaya'nın görevden alınmasından beri Honduras sahillerinde yapılması planlanan az sayıda lüks otelin inşaatının durdurulduğunu söyledi ve yerel medyayı, şiddetle geçen protestoları haber yaparak ülkeyi bir savaş alanı gibi göstermekle suçladı. Geçen gün Intercontinental Oteli'nde rom ve kolasını yudumlayan O'Connor, "Ülkemdeki arkadaşlarım altı ay yetecek kadar stok yapıp kendimizi eve kapatmadığımızı öğrenince şaşırıyorlar" diyor. İş yeri sahipleri her şeyin kısa sürede normale döneceğine dair umut taşıyor. Ama ülke ekonomisi henüz toparlanmadı. Flavia Cueva çalışanlarını işten çıkarıyor ve kalanların da çalışma saatlerini azaltıyor. Maliyetleri kısmak için buzdolaplarını fişten çıkartıyor ve mal almak için şehre daha az iniyor. Cueva, "Bence bu hepimizden daha büyük bir şey. 21'inci yüzyılda sosyalist bir devrim bu" şeklinde konuşuyor.