Nijerya, Tesadüfi Liderini İzliyor

ABUJA, Nijerya - Goodluck Jonathan'ın Devlet Başkanı Vekili olma yolu o kadar sıra dışı ki, çalkantılı ve bölünmüş ülkesinde görevi devralırken kendisi bile şaşkına dönmüş gibi görünüyor. Oy verenler tarafından seçilmedi. Göreve tam olarak atanmadı. Daha önceki selefleri gibi bir darbeyle iktidarı ele geçirmedi. Siyah şapkasıyla bu centilmen akademisyen, Nijerya'nın kabadayı ortamına pek de uygun görünmüyor. Meclis geçenlerde Jonathan'ı başkan yardımcılığından başkan vekilliğine atadı ve bu hareketi "barış, düzen ve iyi bir devletçilik anlayışı" için gerekli bir adım olarak niteledi. Çünkü patronu Devlet Başkanı Umaru Yar'Adua çok hasta. Bir Suudi Arabistan hastanesinde yaklaşık üç ay kaldıktan sonra Yar'Adua Çarşamba günü ülkeye döndü. Ancak Yar'Adua tam olarak sağlığına kavuşana kadar Jonathan vekil olarak kalacak. Geçenlerde Batı Afrikalı liderlerin zirve toplantısına ev sahipliği yaparken, devlet başkanlarını karşılayan Jonathan başını eğerek, "Hoş geldiniz" diye mırıldanıp mazeret belirtir gibi "Müsait olmayan Devlet Başkanı Yar'Adua'ya vekâlet ettiğini" söylüyordu. Kuzeyde ve güneyde bir başlayıp bir biten isyanların yaşandığı, zengin ve yoksul arasında büyük uçurumlar olduğu Afrika'nın bu en kalabalık ülkesi oldukça hassas dengeleri gözeten kırılgan bir Anayasa'ya sahip. 36 milyar varil kanıtlanmış petrol rezervi bulunan ama elektrik üretimi Puerto Rico'dan daha az olan bu büyük ülkeyi bir araya getirecek kişi Jonathan mı? Hayvan bilimi dalında doktora sahibi biyolog ve eski çevre yetkilisi 52 yaşındaki Jonathan, Nijerya'ya olağandışı bir umut aşıladı. Bu umut hem ülkenin uzun yıllardır ihmal edilen ihtiyaçlarının büyüklüğü hem de Jonathan'ın kişisel geçmişinin oldukça temiz olmasıyla doğru orantılı. Onun tam yetkili bir başkan olarak atanması çağrısını yapan toplumsal gruplar bile var. Petrol üretiminin yapıldığı güney bölgesinde kano oymacılığı ve balıkçılık yapan bir köylünün oğlu olan Jonathan'ın politik kariyeri kendinin pek yer almadığı bir dizi tesadüf ve talihsizlerden oluşuyor. Burada bir lobici grup olan, Good Governance Group'un Politika Direktörü Samuel Amadi, "O güç takıntısı olan birisi değil" diyor. "Nijeryalı siyasetçilere özgü kasıntılık onda yok" diye ekliyor. Jonathan burada Hilton Oteli'nde bölgesel zirve toplantısına giderken adeta ayaklarını sürüye sürüye yürüyordu. Gazete ilanıyla politikacıları tebrik etmek ülkede bir gelenek. Başkan vekili vatandaşlarını böyle bir şey yapamamaları konusunda uyardı. En yakın danışmanları geleneksel güç odaklarından gelmiyor. 1995 yılında askeri hükümet tarafından idam edilmesi uluslararası protestolara ve diplomatik izolasyona sebep olan, Nijer Deltası eylemcisi Ken Saro-Wiwa'nın eski avukatı ve önde gelen çevrecilerden Oronto Douglas, Jonathan'ın danışmanlarından biri. İlk yaptıkları, Yar'Adua'nın topallayan devlet başkanlığı sırasındaki politikalardan farklı bir çizgi izleyeceğini gösteriyor. Göreve gelir gelmez Başsavcı Michael Aondoakaa'yı görevden aldı. Aondoakaa, Başkan Yar'Adua'nın "iyi bir devletçilik anlayışı" sözlerini baltalamakla suçlanıyordu. Amadi bunun "çok önemli sembolik bir hareket" olduğunu söylüyor. Yemin törenindeki konuşmasında Jonathan, "Yolsuzlukla mücadele daha sağlam adımlarla devam edecek" sözünü verdi. Yardımcıları, Aondoakaa ve diğerleri tarafından devre dışı bırakılıncaya kadar güçlü ve etkin olarak kabul edilen ülkenin en üst düzey yolsuzlukla mücadele yetkilisi Nuhu Ribadu'nun tekrar göreve getirileceğini düşünüyorlar. Jonathan, petrol üzerindeki kontrolü ele geçirmek için militanlar ile mafyanın çatışma içinde olduğu, karışık Nijer Delta'sındaki kırılgan barışın sağlamlaştırılacağı ve hükümetin aksayan genel af programını güçlendireceğini söyledi. İktidardaki boşluğun sonuna gelindiği için rahatlayan Nijeryalılar, Jonathan'ı ziyaret etmek için akın etmeye başladılar. Ancak Jonathan bunları da durdurdu, çünkü yardımcıları onun biran önce işe koyulmak istediğini söylüyor. Johns Hopkins Üniversitesi Uluslararası İleri Çalışmalar Yüksek Okulu, Afrika Çalışmaları Programı Direktörü Peter Lewis, "Devlet mekanizması üzerindeki kontrolünü sağlamlaştırmak için kararlı adımlar atıyor" diyor. Jonathan aynı zamanda uluslararası petrol şirketlerinin yetkilileri ile de buluştu. Nijerya, ABD'nin 5'inci en büyük petrol tedarikçisi. Yine de yardımcılarının ve Nijerya basınının tanımladığı Jonathan'ın kişiliği ve tecrübeleri bazı kuşkularda yaratıyor. Bazıları onun mayın tarlasına benzeyen Nijerya politikasında ayakta durmak için gerekli sertliğe sahip olmadığını düşünüyor. Karşısında 36 tane güçlü eyalet valisi var ve bazıları petrol gelirleriyle zenginleşmiş bütçeleriyle büyük güç odakları oluşturuyor. Nijerya'nın bağımsızlığından beri geçen 50 sene içinde sürekli siyasete müdahil olan güçlü ordu da bir engel. Ülkenin kuzeyindeki politikacılar da, kendilerinden biri olan Yar'Adua'nın yerine bir güneylinin geçmesini ve bunun 2011 seçimlerinden önce olması konusunda kızgınlar. Jonathan'ın yakın bir müttefiki olan Ulusal Enerji Konseyi Sekreteri Hassan Tukur, "Onun alçak gönüllülüğü, dünyanın bu kesiminde pek alışıldık değil" diyor.