Savaştan Sanatsal Çıkarımlar

Savaş, Sofokles'ten Springsteen'e kadar sayısız sanatçıya ilham kaynağı oldu. Aynı şey, toplumsal bilinçten zaman zaman silinmekle beraber, Irak ve Afganistan'daki çatışmalar için de geçerli. Savaşı herkes onaylamasa ve oradaki acının, kaybın herkes farkında olmasa bile, 21'inci yüzyılda çekilen bu ıstıraplar filmlerde, şarkılarda ve yazılarda yine derin yankılar buluyor. The New York Times gazetesinden A. O. Scott'un da belirttiği gibi, son dönemdeki bazı filmlerde dönek kahramanlar boy gösteriyor. Onlar belki de savaşla ilgili geniş çaplı ahlaki belirsizliğin bir ifadesi. Tabii verilen mesajı algılayabilirseniz. "Avatar"daki Jake Sully, işgalci Dünya güçlerine sırtını dönüp Pandora gezegeninin yerlilerine katılıyor. "Bu şimdi Irak'la, Vietnam'la veya küresel ısınmayla mı ilgili?" diye soruyor Scott. Ayrıca benzer kahramanların "Yasak Bölge 9," "Daybreak" ve "Legion" gibi yapımlarda da görüldüğünü hatırlatıyor. Ve bu filmlerde "kötü adamlar bizleriz" diye ekliyor. Savaşa daha açık bir şekilde bakan diğer yeni filmlerde de çatışmaların stresi çok açık olmakla beraber mesajlar muğlâk. Scott başka bir yazısında da, "Ölümcül Tuzak" (The Hurt Locker), "Restrepo," "Brothers" veya "The Messenger" filmlerinin hepsinde "ideolojik tartışmadan çok, deneyimlerin ön plana çıktığını" belirtiyor. "Yönetmenler siyasi gündemden açıkça uzak durduklarını açıklıyorlar" diye ekliyor. Artık gazilerin de sesleri yükseliyor. The New York Times'ın bildirdiğine göre, kimi gaziler tıpkı filmler gibi apolitik, bazıları da fazlasıyla eleştirel bir tutum takınıyor. Örnek olarak, Arapça bilen eski astsubay Kayla Williams, "Silahımı Senden Çok Seviyorum" adlı kitabında, çıplak bir Iraklı tutukluya hakaret etmesi için gördüğü baskıdan nasıl tiksindiğini anlatıyor. 2008'de ABD Ordusu'nca susturulan blogcu Matt Gallagher da, Nisanda çıkacak "Kaboom: Embracing the Suck in a Savage Little War" (Vahşi Küçük Bir Savaşta İğrençliği Kabullenmek) adlı kitapla sesini tekrar duyuracak. Sofokles'ten beri yazarları güden şey belki de bir duygusal boşalma ihtiyacı. "The Unforgiving Minute" (Affetmeyen Dakika) kitabını yazan eski özel harekâtçı Craig M. Mullaney, The New York Times'a, "Bana rahat vermeyen birçok olay vardı" diye anlatıyor. "Sonra düşündüm ki, eğer yazıya dökebilirsem, bu deneyimler, anılar, korkular ve şüpheler yığınından bir anlam çıkarabilirim" diyor. Birçok sanatçı bizzat çarpışmadığı halde savaşı derin duygularla yansıtabilmiştir. Felçli bir Irak gazisi hakkındaki "Body of War" adlı belgeselin müziklerine katkı yapan Bruce Springsteen onlardan biri. Günümüzün asker-yazarları gibi Sofokles de kendi askeri deneyimlerinden ilham almış ve eski Yunan sahnelerinde hayata geçirmişti. Sofokles'in oyunları, savaşın açtığı zihinsel ve duygusal yaraların çağları nasıl aştığını gösteriyor. Sezgileri hep tazeliğini koruyor. Pentagon da Savaş Tiyatrosu adlı bağımsız bir gruba destek vermeye başladı. Grup, askerler için Sofokles'in "Aias" ve "Filoktetes" oyunlarını sahneliyor. Tiyatro grubunu kuran yazar ve yönetmen Bryan Doerries, "Sofokles, Atina'nın onlarca yıldır savaşta olduğu bir dönemde generallik yaptı" diyor. "Onun bu iki oyununu zamanında binlerce yurttaşasker izledi. Aynı sahneleri canlandırırken biz de umuyoruz ki, günümüzün askerleri sıkıntılarını daha geniş bir tarihi çerçeveye yerleştirebilsin ve kendilerini o kadar yalnız hissetmesinler" diye ekliyor.