Haydn'ın Buluşu Sil Baştan

Yaylı sazlar dörtlüsü kavramını yaratan dâhinin, eserleri 18'inci yüzyıl Avusturya İmparatorluğu'nun en büyük başarıları arasında görülen, çalışkan ve üretken besteci Joseph Haydn olduğuna inanılır. Yaylı sazlar dörtlüsünün stil olarak sınırsız bir alana genişlemesini yani bir anlamda yeniden yaratılmasını ise 1973 yılında Kronos Quartet'i kuran keman virtüözü David Harrington'a borçluyuz. Bugün Harrington, kemancı John Sherba, kemancı Hank Dutt ve çellist Jeffrey Zeigler'den oluşan dörtlü, yılın beş ayını konser salonlarında, gece kulüplerinde ve festivallerde çalarak geçiriyorlar. Çoğu Nonesuch firmasından çıkan yaklaşık 50 albüm şimdiye kadar 2,5 milyondan fazla sattı. Afgan rubab sanatçısı Homayun Sakhi ve Azerbaycanlı şarkıcılar Alim ve Fargana Qasimov'un da yer aldığı "Rainbow" isimli son albümleri, Smithsonian Folkways etiketiyle mart ayında çıkacak. Albüm Ağa Han Vakfı'nın sponsor olduğu Orta Asya Serisi'nin bir parçası. Sakhi ve Qasimov, mart ayında New York'taki Carnegie Hall'da verilecek dört konserde Kronos'a eşlik edecek konuk sanatçılar arasında yer alıyor. Konserler, Harrington ve meslektaşlarının bugüne kadar müzik dünyasında kat ettiği yolu gösteriyor. 11 Mart'taki konser, grubun besteci Terry Riley ile 30 yıllık ilişkisini konu alacak. 12 Mart'ta, elektronik aletler ve oyuncaklar konsere dahil olacak. 13 martta, kuzey kutbu temalı bir program ve 14'ünde ise Orta Asya ve Koreli sanatçıların katılımıyla bir performans. Vietnam Savaşı'na Amerikalı besteci George Crumb'ın müzikal bir eleştirisi olan "Black Angels" isimli parçasını radyoda dinledikten sonra Harrington, Kronos'u kurmaya karar verdi. Harrington Vietnam Savaşı sırasında askere gitmemek için bir Kanada orkestrasına katılmıştı. Crumb'ın sesleri karmaşık ve masalsı bir şekilde harmanlamış olması, Harrington'a yaylı sazlar dörtlüsünün müziği benzer bir huzur ve ivedilikle çalabileceği fikrini verdi. İlk Kronos parçası, Harrington'un lisedeki müzik öğretmeni Ken Benshoof'tan geldi. Benshoof'un "Traveling Music" isimli parçasını çalmak için Harrington öğretmenine bir kutu çörek almıştı. "Bence bugün bu konuyu konuşuyor olmamızın sebebi, parçanın çok iyi olması ve ben 15 yaşındayken başlayan bu ilişkinin çok büyük bir keyif ve heyecan vermesiydi. O yaşımda öğretmenimizin bir bestesini çaldığımızda müzik bana ve grubun diğer elemanlarına ait gibi gelmişti. Hiç kimsenin daha önce o besteleri duymamış olması o kadar eğlenceliydi ki" diyor Harrington. Kronos Quartet, aralarında Riley, Steve Reich, Philip Glass, John Adams, Sofia Gubaidulina, Henryk Gorecki, Tan Dun ve Osvaldo Golijov gibi sanatçıların eserlerinin de bulunduğu 650'den fazla beste ve aranjman çaldı şimdiye kadar. Başka bir şey yapmamış olsa bile, bunlar Kronos'un oda müziği dalında saygın bir yer edinmesi için yeterli. Kronos Quartet 1980'lerin sonlarında asıl çıkışını yaptığında, müzik dışı öğeleri kullanmalarına rağmen değil, onlardan ötürü etkileyici konserler veriyordu. Nonesuch'tan çıkan albümlerinde grup modern müziğe yeni ve popüler bir bakış açısı getirdi. Parçaların çoğu melodikti ve ritimleriyle insanı harekete geçiriyordu. Neredeyse hepsi taze ve canlıydı. Konserlerde, Kronos'un Riley, John Zorn ve István Martá gibi bestecilerin şarkılarını ışık gösterileriyle beraber dinlemek, insanı alıp götüren yoğun ve kuvvetli bir deneyimdi. Şaşırtıcı bir şekilde Kronos'un birkaç taklitçisi de çıktı. Ancak Kronos'un etkisi her yerde hissediliyor. Geçerli kuralları kırmak için uğraşan tüm müzisyenler birbirleriyle çalışıyor. Sufjan Stevens ve Dirty Projectors gibi alternatif rock sanatçılarının oda orkestralarıyla çalışması kimseyi şaşırtmıyor. Rock, hip-hop ve elektronik müzikle kariyerlerine başlayan besteciler, konserlerine bu harmanlanın etkilerini yansıtıyor ve sonra kendi gruplarında bunları çalıyorlar. Bu gelişmeler kaçınılmaz olabilir ama her şey Kronos ile başladı. Yaylı sazlar dörtlüsüyle neler yapılabileceğini hayal eden Harrington, geleceği şekillendirmekte de bir rol oynadı.