Elektrikli Arabalarla Lityum Baş Tacı

Yıllar boyunca, madencilik firmalarının yöneticilerinde, hafif bir element olan ve çoğunlukla sakinleştirici ilaçlarla ilişkilendirilen lityumdan daha fazla şikâyet yaratan bir metal olmamıştı. Ancak bir anda bu şikâyetler yerini zafer çığlıklarına bıraktı. Lityumun hibrid ve elektrikli arabalar için önemli bir maden olmasının farkına varıldıkça, yeni kaynaklar bulmaya yönelik küresel bir av başlatıldı. Toyota'nın tedarikçilerinden Toyota Tsusho, Ocak ayında Avustralyalı maden şirketi Orocobre ile Arjantin'de yürütülecek 100 milyon dolarlık bir lityum projesi için ortaklık anlaşması yaptıklarını açıkladı. Bu anlaşma, Ford Focus'un pille çalışan bir versiyonunun geliştirilmesine katkıda bulunan Kanadalı araba parçaları üreticisi Manga International'ın, yine Arjantin'de projeler yürütecek olan küçük bir Kanadalı lityum firmasına 10 milyon dolar yatırımda bulunacağını açıklamasının ardından geldi. Son bir yıl içinde benzer birçok anlaşma imzalandı ve bu gelişme şirketlerin gelecekte bu metali tedarik edebilmek için kendilerini acilen güvenceye almak istediklerini yansıtıyor. Orocobre'nin Başkanı James D. Calaway, "Büyük bir değişim yaşanıyor. Gelişmekte olan elektrikli araç sektöründe, lityuma yönelik büyük bir talep artışının eşiğindeyiz" diyor. Ancak Calaway, elektrikli arabaların kullanımı henüz kitlesel boyutlara erişmediği için, lityum arz ve talebindeki artışın ne zaman gerçekleşeceğini kestirmenin zor olduğunu söylüyor. Yaklaşık 60 maden şirketi Arjantin, Sırbistan ve ABD'nin Nevada eyaletinde, yakın gelecekte yeni lityum projelerine 1 milyar dolardan fazla para akıtılmasına yol açacak fizibilite çalışmalarına başladı. Bununla birlikte Çin, Finlandiya, Meksika ve Kanada'da da daha küçük projeler yürütülüyor. Şirketler projelerin finansmanı için birbirleriyle rekabet ediyor ve çoğu projenin geleceği elektrikli arabaların sonunda ne kadar popüler olacağına bağlı. Popülerlik ucu açık bir konu. Pillerin pahalı olması ve henüz genel çapta şarj istasyonlarının bulunmaması sorunlardan bir kaçı. Ayrıca tüketicilerin belli bir sıklıkta istasyonlara gidip arabalarını şarj etmek konusunda ne kadar hevesli olacakları da belli değil. Lityum sektöründe uzmanlaşan danışmanlık firması TRU Group'un Başkanı Edward R. Anderson, "Herşey çok çabuk değişiyor. Çok sayıda insan bu sektöre para yatırıyor. Çoğu da paralarını kaybedecek" diyor. Bu arada Şil i, Arjantin ve Avustralya'da lityum çıkaran en büyük dört üretici, gelecekte talebin gerektirdiği ölçüde uzun vadeli projelerini genişletmeyi düşündüklerini söylüyor. Dünya lityum rezervlerinin yarısı kadarını elinde bulunduran Bolivya'da solcu hükümet deneysel bir üretim tesisi kuruyor ve yeni cevherler için keşif kuyuları kazıyor. Bolivya'nın uzak, istikrarsız ve yabancı yatırımcılara düşmanca yaklaşan bir ülke olması, komşuları Arjantin ve Şili'de, Avustralya ve ABD'de de lityum üretimine ilginin artmasına yol açtı. Pek çok Kanadalı ve Amerikalı şirket, Nevada'da büyük ölçekli üretim yapılabileceğini öngördüklerini söylüyor ancak birçok uzman buna inanmıyor. Uzmanların çoğu yeterli miktarda lityumun ABD içinde üretilebileceği konusuna şüpheyle yaklaşırken, önümüzdeki yıllar boyunca yeterli miktarda lityumun Bolivya'nın dışındaki kaynaklardan sağlanacağını ve en büyük üretici olan Şili'nin güvenilir bir Amerikan müttefiki olduğunu belirtiyorlar. Lityum piyasasının büyük bir kısmı, çeşitli endüstriyel uygulamalara hizmet ediyor. Üretilen lityumun yaklaşık dörtte biri, cep telefonları, dizüstü bilgisayarlar ve dijital fotoğraf makineleri gibi elektronik ürünlerin pilleri için kullanılıyor. Lityum ihtiyacının, pille çalışan arabalar kullanılmaya başladığında artması bekleniyor. Lityum piller, diğer malzemelere kıyasla daha hafif ve daha fazla enerji taşıyabildiği için elektrikli ve hibrid araçlarda en çok tercih edilen pil türü. Aynı ağırlıkta lityum pil, nikel hidrat tipi bir pile oranla üç kat daha fazla enerji depoluyor. Lityum, birçok yerde eser miktarda bulunuyor ancak ticari üretimi iki yolla oluyor. Bunlardan biri, lityumu çoğunlukla cam, seramik ve televizyon tüpü için üreten, nispeten daha maliyetli bir metot olan maden çıkarma ve işleme metodudur. Daha ekonomik ve önemli olan metot ise, çoğunlukla Güney Amerika'nın dağlık bölgeleri ve Çin'in doğusundaki tuz platolarında lityum içeren suyun buharlaştırılmasıyla elde ediliyor. Lityum rezervleri, milyonlarca yıl boyunca nehirler ve yeraltı sularının kayaları aşındırıp onlardan mineralleri süzdükçe oluşuyor. Üreticiler tuz birikintilerinde kuyu açıp tuzlu suyu buharlaşma havuzlarına pompalıyor. Suyun içindeki tuz bir tesise yollanıp içindeki lityum ayrıştırılıyor. Altın ve bakır piyasasına kıyasla, büyük maden şirketlerinin lityuma olan ilgisinin hâlâ az olduğunu söyleyebiliriz. Ancak birçok büyük otomobil firmasının yakın gelecekte elektrikli araba satmaya başlayacağını açıklaması, talep artışının kaçınılmaz olduğunu gösteriyor. Yatırım danışmanı Byron Capital Markets tarafından geçenlerde yayımlanan bir rapora göre, talebin ciddi bir şekilde artacağına inanılıyor.