Vatandaşlıktan Çıkarılan Ürdünlüler Devletsiz Kaldı

AMMAN, Ürdün - Muhannad Haddad burada büyüdü, burada okudu ve buradaki bir bankada işe girdi. Buradan aldığı pasaportla yabancı ülkelere yolculuk etti. Sonra bir gün, yetkililer artık Ürdünlü olmadığını söyledi. Bir anda vatandaşlığı elinden alınan Haddad, seyahat etme, okuma, çalışma, sağlık hizmetlerinden yararlanma, konut satın alma ve hatta araba kullanma gibi haklarından mahrum oldu. Yetkililer bunu onun iyiliği için yaptıklarını söylediler. Filistin kökenli diğer binlerce Ürdünlü gibi o da işgal edilmiş Batı Şeria veya Doğu Kudüs'e günün birinde dönme hakkına kavuşması için vatandaşlıktan çıkartılıyordu. Üç sene önce hayatını değiştiren o günü hatırlayarak, "Bana üzerinde 'Artık Filistinlisiniz' yazan bir kâğıt verdiler" diyor Haddad. Geçen sene yayımlanan "Yine Devletsiz" başlıklı bir raporda, İnsan Hakları İzleme Örgütü 2004 ile 2008 yılları arasında Ürdün'de 2 bin 700 kişinin vatandaşlıktan çıkarıldığını belirtti. Örgüt, başta iş aramak için bir dönem yurtdışına gidenler olmak üzere, en az 200 bin kişinin benzer bir tehlikeyle karşı karşıya olduğunu açıkladı. Hükümet 1967'deki savaştan sonra Batı Şeria ya da Kudüs'ten kaçan Filistin kökenli Ürdünlülerin İsrail belgelerini geçerli kılıp onlara yardım ettiğini söylüyor. Yerel siyaset uzmanları ve hükümet yetkililerine göre, muhafazakâr İsrail hükümeti ve aşırı tutucu Dışişleri Bakanı Avigdor Lieberman'ın gelişiyle, konunun aciliyeti daha da arttı. Ürdün Devlet Bakanı ve hükümet sözcüsü Nebil Şerif, "İsrail'deki bazı güçlerin, Filistinlilerin olduğu bölgeleri insandan arınmış görmek istediği herkes tarafından bilinen bir gerçek. Biz bunun bir parçası olmak istemiyoruz" diyor. Politikayı eleştirenler ve insan hakları savunucularına göre, değişimin arkasında farklı bir neden var. Ürdünlülerin Filistin kökenlilerin büyüyen ekonomik ve politik gücünden endişelendiğini ve Ürdün hükümetini kendi çıkarlarını korumak için böyle bir politikayı takip ettiğini söylüyorlar. Şerif bu suçlamayı reddediyor. Ayrıca hükümetin, bazıları tarafından dile getirilen Ürdün'ü, Batı Şeria ya da Gazze yerine, Filistinlilerin anavatanı olarak ilan etme fikrinden endişelendiğini belirtiyorlar. Hükümet doğum tarihlerine veya başka verilere dayanarak aileleri "vatandaş" ya da "vatandaş değil" olarak bölmekle suçlanıyor. Ayrıca vatandaşlıkla ilgili kararlara itiraz etmek için etkili bir yol bulunmuyor. Nüfusu 6 milyon olan ülkede yıllardır Ürdün Irmağı'nın doğu ve batısından gelenler açısından bir demografik denge var. Ve devlet bu dengeyi muhafaza etmek istiyor. Ürdün'ün başkenti Amman'daki bir insan hakları örgütünün başında bulunan Fevzi Samhouri, "Hükümet bunu Filistinlilerin geri dönme haklarını desteklemek için yapmıyor" diyor. Samhouri'ye göre baskı altında olan hükümetin amacı Filistin kökenli vatandaş sayısını azaltıp, dengeyi daha çok Ürdünlüler yönünde bozmak. Vatandaşlıktan çıkarılan yedi Filistinli erkek benzer olaylar zincirinden geçtiklerini söylüyorlar. Bunun ehliyet, pasaport ya da askerlik yaptığını gösteren bir belgeyi yenileme gibi rutin bir bürokrasi işlemi sırasında ortaya çıktığını belirtiyorlar. Hükümet demografik dengeyi sağlama gibi bir amaçlarının olmadığını, söz konusu rakamların çok küçük olduğunu ve Filistin kökenli nüfusunun çok küçük bir bölümünün bu tür bir işleme maruz kaldığını söylüyor. Hükümete göre bu süreç, Kral Hüseyin'in Batı Şeria ve Doğu Kudüs'te egemenlik haklarından vazgeçtiğini açıkladığı 31 Temmuz 1988 tarihli konuşmasının hemen ardından başladı. İsrailli bir ordu sözcüsü, Batı Şeria'da uygulanan askeri bir yasa kapsamında, 1967'den sonra ve 1988'den önce bölgeyi terk eden Filistinlilerin üç yılın ardından vatandaşlıklarını kaybedebileceğini ama bu tip bir karara itiraz etmek için üç yılları daha olduğunu söyledi. Sözcü, itirazların ortak bir İsrailli ve Filistinlilerden oluşan bir komiteye gittiğini belirtti. Ancak bu komitenin de yıllardır bir araya gelmediğini itiraf etti.