Kitap Kapağı Devri Kapanıyor

Bindu Wiles Mart ayında Brooklyn metrosunda giderken kitap okuyan bir kadın görür. Kitabın kapağında parlak turuncu bir zemine karşı bir kızın başının akıl çelici siyah gölgesi vardır. 45 yaşındaki Wiles kadının aşağı yukarı kendi yaşlarında olduğunu ve bir yoga matı taşıdığını fark edince aynı kafada olduklarını düşünür, eğilip kitabın başlığını okur: bir Chris Cleave romanı olan "Küçük Arı" (Little Bee). Yakındaki Bronxvillle'de, Sa ra h Lawrence Üniversitesi'nin kurgusal olmayan metin yazarlığı bölümünden mezun olan Wiles, iPhone'una bir not düşer ve aynı hafta kitabı satın alır. Artık böyle durumlara giderek daha az rastlanıyor. İnsanlar elektronik ortamlarda okumaya başladılar ve Apple iPad gibi cihazlar çıkıyor. Bu şartlarda başkalarının okuduklarını görmek veya kendi edebi zevklerinizi dışa vurmak her zaman mümkün olmayabiliyor. Bir kitabın kapağı yoksa onun nasıl bir şey olduğunu nereden anlayacaksınız? Wiles, geçenlerde tekrar okuduğu "Anna Karenina"yı hatırlayarak, "Entelektüel bir ağırlığa ve bir lezzete sahip görünen güzel bir kitabı yanında taşımanın farklı bir yanı var" diyor ve metrodaki insanların o kapağı görmelerinin hoşuna gittiğini söylüyor. "Öyle bir şeyi okuduğunuz için gururlanıyorsunuz. Oysa elektronik kitaplarda insanların bunu görmesine imkân yok." Yani e-kitap devrinin haber verdiği değişimlerden biri de bu: dijital kitaplar artık kapakların pabucunu dama atıyor. Bu, basılı kitapların bedava reklamını yapabilen yayımcılar kadar yazarlar için de bir kayıp anlamına geliyor: yoksa insanların uçakta veya parkta okuduğu kitapların kaİnternetteki pağını siz de fark edip, günün birinde "Ejderha Dövmeli Kız" (The Girl with the Dragon Tattoo) veya "Yardım"i (The Help) okumaya karar verebilirdiniz. Yale Üniversitesi Kültür Sosyolojisi Profesörü Jeffrey C. Alexander, "Bir kitabı düşünürken çoğu zaman onun kapağını da hatırlarsınız" diyor. "İnsanları görsellik aracılığıyla okumaya çekmenin başka bir yoludur bu." Hâlâ satışların büyük bir bölümünün gerçekleştiği kitapçı dükkânlarında da kapaklar önemli bir rol oynuyor. Barnes & Noble kitapçısının pazarlamadan sorumlu Başkan Yardımcısı Patricia Bostelman, "Müşteriyi kapağa çekmenin engelini aştıysanız ve müşteri o kitabı eline aldıysa" diyor, "büyük bir savaşı kazandınız demektir." Fakat insanların "Savaş ve Barış" (War and Peave) veya "Elmas ve Arzu" (Diamonds and Desire) okuduklarını bilemediğiniz bir ortamda bu zaferi sürdürmek de zor olacaktır. Bir kitabın oluşum sürecinde en fazla sayıda insanın fikrinin girdiği bölüm kapağıdır. Önce yaratıcı direktör bir görüşle ortaya çıkar. (Şöyle bir elmaya ne dersiniz?) Sonra editör, yazar ve menajer bir göz atarlar. (Yazar adının puntosunu büyütebilir miyiz? Hem elma imgesi filanca vampir kitabı için kullanılmamış mıydı? Bu kitap vampirler hakkında değil ki.) Yayıncı devreye girer. (Vampirler iyi satıyor. Ben elmayı sevdim.) Satış bölümü yorum yapar. (Bunun bir de ekonomik boyutu yok mu? Elmanın içini turuncu yapmaya ne dersiniz? Bu daha önce düşünüldü.) Kitapçıların bile bir fikri vardır. (Bir kapakta en sevdiğim şey, yüksek topuklardır.) Tabii iyi bir kapak genelde kötü bir kitabı kurtarmaya yetmez. Fakat bu piyasada ne kadar çok ürün olduğu düşünülürse, hiçbir yazar ve yayımcı, çarpıcı bir kapağın sağlayacağı avantajlara hayır demek istemez. Bunun ihtimaller hesabı üstüne bir örnek verelim. Yayıncılık danışmanı Codex Grubu'nun geçen yıl çıkan bin iş kitabı arasından rastgele seçimle yaptığı bir analizde, kitaplardan yalnızca 62'sinin 5 binden fazla sattığı ortaya çıktı. Google ve öbür arama motorlarında veya arkadaşlık sitelerinde hedef kitlelere reklam yapmanın imkânlarını araştıran yayıncılar, bir kitabı tanıtmanın en iyi yolunun yine de dijital bir kapak olduğu sonucuna ulaşıyorlar. Kimi okuyucular da, elektronik cihaz üreticilerinden, okudukları şeyi belli etmeye yarayan işlevler eklemelerini bekliyorlar. Popüler kitap blogcusu Maud Newton, "İnsanlar yaptıkları ve sevdikleri şeyleri reklam etmeyi seviyorlar" diyor. "Dolayısıyla e-okuyucuları için de mutlaka bir çare bulunacaktır." Birçok yayımcı şimdilik Facebook'a güveniyor. Penguin Grubu'nun ABD koluna bağlı yayınevlerinden Viking and Plume'un Başkanı Clare Ferraro, "Eskiden metroda üç insanın 'Ye, Dua Et, Sev' (Eat, Pray, Love) kitabını okuduğunuz görürdünüz" diyor. "Şimdi Facebook'a giriyor ve üç arkadaşınızın aynı kitabı okuduğunu görüyorsunuz." Bazı dijital yayıncılar, elektronik kitaplarda romantik ve erotik eserlerin daha çok tercih edilmesini e-okuyucuların gizli kalmak istemelerine bağlıyor. Fakat kitap kapakları önemini hâlâ yitirmiş değil. Romantik ve erotik e-kitap yayımcısı Ravenous Romance'in Başkanı Holly Schmidt, bir yayınevinin yaşlı kadınlarla genç erkekler hakkındaki öyküleri toplayan bir antoloji çıkardığını anlatıyor. Antolojinin dijital kapağında alımlı bir kadın bulunuyormuş, ama neredeyse hiç satış olmamış. Derken yayıncı kapağı değiştirmiş ve oraya üç genç adamın çıplak, kaslı gövdesini koymuş. Satışlar patlamış. Schmidt yeni kapağın "kaybetmeye mahkûm bir kitabı alıp satış listelerinde epey üst sıralara çıkardığını" söylüyor.