Doğu Avrupa Hâlâ Riskli Kredi Kullanıyor

Frankfurt - Geçen seneki ekonomik krizden en çok Doğu Avrupa etkilendi. Bunun başlıca nedeni ise buradaki ülkelerin euro gibi yabancı para birimleri üzerinden yoğun bir şekilde borçlanmalarıydı. Macaristan ve Romanya gibi ülkelerin para birimleri geçen sene dibe vurunca, binlerce şirket ve ev sahibi yeryüzünün en orantısız değişken faiz oranına sahip borçlarıyla karşı karşıya kaldı. Kredi alanların ödemeleri gereken aylık para miktarı artınca, iflas ve banka krizi riski yükseldi. Bu risk, Avrupa Birliği ve IMF'nin ortaklaşa geliştirdiği 52 milyar euroluk yardım paketiyle önlenebildi. Bu krizden sadece birkaç ay sonra, bölgesel piyasaya hâkim olan Avusturyalı, İtalyan ve diğer Batı Avrupalı bankaların oradaki tüketicileri iflasın eşiğine getiren borçların benzerlerini sunmaya başlaması bazılarını şaşırtabilir. Şu anda euro bölgesine üye olmayan ülkelere euro cinsinden kredi verilmesi ekonomistlerin çoğunu rahatsız ediyor.Ama döviz cinsinden verilen kredilere getirilecek bir yasağın, büyüme için gerekli olan sermaye kaynağını keseceği için ters etki yaratacağı da düşünülüyor. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası'dan Erik Berglof, Avrupa'daki gelişmekte olan ülkelerin, yerel para birimde borçlanmanın canlanması için gerekli koşulları yaratması gerektiğini söylüyor. Bu koşullardan biri de düşük enflasyon. "Yönetmelikler bir reform paketinin parçasını oluşturabilir ancak bunu hâlâ resesyondayken yaparsanız, yarardan çok zarar görürsünüz" diyor Berglof. Ülkelerin tekrar büyümeye başlaması için, şirketlerin ve tüketicilerin krediye ihtiyacı var. Bu kredilerin de onları zamanında krize sokan türden olması gerekiyor. Bu kredilerin yol açtığı istikrarsızlık Macaristan'ın gayrisafi milli hâsılasının geçen yıl yüzde 6,3 düşmesine neden oldu. Romanya'da ise bu düşüş yüzde 7,1'di. Letonya'da liderler dövizle kredi alanların iflasıyla sonuçlanacak bir devalüasyonu tercih etmedi. Ancak onların aldığı kemer sıkma kararı, ekonominin yüzde 18 küçülmesine yol açtı. Kredi borçlarını ödeyemeyenlerin sayısı korkulduğu kadar olmasa da arttı. Örneğin Avusturya merkezli Erste Bank'ın Doğu Avrupa çapında geri ödenmeyen borçlarının oranı Aralık'ta yüzde 7,8'ken Mart sonunda yüzde 8,5'e yükseldi. Aynı dönemde, Avusturya'da ödenmeyen borç oranı 6,4'ten yüzde 6,3'e düştü. Erste, Milano merkezli UniCredit ve Viyana merkezli Raiffeisen International'ın ardından Doğu Avrupa'ya en fazla borç veren 3'üncü kurum. Yardım paketinden sonra yerel para birimleri değer kazanarak kredi borcu ödeyenlerin üzerindeki baskıyı hafifletti. Berglof, Polonya ve Çek Cumhuriyeti'nde de döviz cinsinden kredi almanın baskı yarattığını söylüyor. Ancak bu iki ülke krizin etkilerini çok daha iyi savuşturdular ve resesyondan çıktılar. Yine de borç almak isteyen birçok kişi için euro cinsinden krediler hâlâ çok çekici. Macaristan ve Romanya para birimleri üzerinden alınacak borçların faiz oranları daha yüksek. Yüksek faiz oranları, savurgan yerel hükümetlerin ve Batı Avrupa'dan daha yüksek olan enflasyonun suçu. 2009'un ilk çeyreğinde, Macaristan'daki döviz cinsinden kredilerin toplam kredilere oranı yüzde 68'di. Aynı yılın sonunda ise bu oran yüzde 63 düştü. Bu orandaki düşüş, yen gibi görece egzotik para cinslerinden verilen borçların bölgede neredeyse kaybolması yüzünden meydana geldi. Macaristan Merkez Bankası verilerine göre, euro cinsinden krediler dördüncü çeyrekte aslında artış gösterdi. Elinde euro cinsinde kredi bulunduranlara yönelik risk devam ediyor. Yerel para birimleri değer kaybederse, geri ödenecek miktar da artıyor. Geçen sene meydana gelen de buydu. Temmuz 2008'den Mart 2009'a kadar Macaristan para birimi forintin, euro karşısında değeri dörtte bir oranında düştü. Macaristan Girişim Sermayesi Derneği'nin Başkanı Laszlo Olah, "Tüketiciler para birimlerindeki oynaklığın neye yol açabileceğini acı bir dersle öğrendi" diyor.