Maya Şehri Lazerle Aydınlanıyor

Son 25 yıldır, iki arkeolog ve onların ekibi tropik bir ormanda Orta Amerika'daki en büyük Maya şehirlerinden birisinin kalıntılarını inceleyip haritasını çıkarmaya çalışıyorlar. Uzun bıçaklarla şehrin katıntılarının üzerinde büyüyen bitki örtüsünü temizlemek haritayı çıkarmanın tek yöntemi gibi görünüyor. Diğer arkeolojik bölgelerin incelenmesinde kullanılan uzaktan algılama teknolojileri bile burada bir işe yaramıyor. Havadan ve uzaydan radarla görüntüleme ve spektral araştırmalarda da ağaçlardan başka hiçbir şey görünmüyor. Derken geçen bahar, Arlen F. Chase ve Diane Z. Chase çiftinden oluşan ekip yeni bir yöntem denedi ve bitki örtüsünü geçip yerden yansıyan havadan lazer sinyalleri kullandılar. Böylece antik Maya devletinin en görkemli şehirlerinden Caracol'un 3 boyutlu imajlarını üretebildiler. 4 gün boyunca iki motorlu bir uçak bölgenin üzerinde uçup gelişmiş bir ışıklı radar (lidar) cihazı ile kalıntıların olduğu yeri taradı. Elde edilen bulgular 25 yıllık haritalama çabasından çok daha iyi sonuçlar verdi. Yaklaşık 10 saatlik kayıtlar, 3 haftalık bir labaratuvar işleminden sonra, 207 kilometre karelik bir bölgedeki büyük binalar, küçük evler, yollar ve tarım alanlarıyla ilgili topoğrafik detayları gösterdi. Görselleri ilk gördükleri anla ilgili olarak, "Çok şaşırdık" diyor Diane Chase. "1950'lerde radyo-karbon tarihleme yöntemi ve 1980'lerde ve 1990'larda Maya hiyerogliflerinin yorumlanmasında olduğu gibi, lidar da şimdi Maya arkeolojik araştırmalarını tepeden tırnağa değiştirecek" diyor. Her ikisi de Orlando'daki Orta Florida Üniversitesi'nde profesör olan Chase çifti, önceki araştırmalarından Caracol şehrinin en parlak döneminin Milattan Sonra 550 ile 900 arasında olduğunu bulmuştu. Şehrin merkezinde tören alanları, geniş plazalar ve saraylar yer alıyordu. Üretim bölgeleri ve fakir mahallelere uzanan şehrin dışında büyük evler, pazarlar ve tarlalar vardı. Chase çifti bu geniş şehrin en kalabalık zamanında nüfusunun 115 binden fazla olduğunu tahmin ediyor. Ancak bazı arkeologlar böylesi yüksek bir sayıya şüpheyle bakıyorlar. Arlen Chase, lidar yöntemiyle elde ettikleri bulgularla beraber artık şehrin tümünü görebildiklerini söylüyor. "Şehrin büyüklüğünü ve sınırlarını biliyoruz ve bu bizim nüfus tahminlerimizi doğruluyor. Bütün bu tarım alanlarını görüyoruz ve insanların kendilerini nasıl beslendiklerine dair bilgiler elde etmeye başlıyoruz" diyor. Caracol araştırması bu kadar geniş bir arkeolojik sahada ileri lazer teknolojisinin kullanıldığı ilk uygulama. Bazı makaleler İngiltere'deki Stonehenge bölgesinde ve bir Demir Çağ zamanından kalma kalede ve Amerikan ekin alanlarında lidarın kullanılmasıyla elde edilen verileri açıkladılar. Geçen yıl Birmingham şehrindeki Alabama Üniversitesi'nden Sarah H. Parcak, "Lidar görüntüleri yağmur ormanlarında yapılan arkeolojik çalışmalar için çok daha yararlı olacak" diye tahminde bulunuyor. Chase çifti, Caracol için lidarı kullanmaya karar verdiklerinde Parcak'ın Arkeoloji İçin Uzaydan Görüntüleme (Satellite Remote Sensing for Archaeology) isimli kitabındaki değerlendirmeden habersiz olduklarını söylüyor. Orta Florida Üniversitesi'nden yıllarca ormanları ve diğer bitki örtülerini incelemek için havadan lazer sensörlerini kullanan Biyolog John F. Weishampel'in tavsiyeleri üzerine hareket ettiklerini belirtiyorlar. Weishampel projenin ana finansmanı için NASA'nın az bilinen uzay arkeoloji programıyla anlaştı. Araştırmaya dâhil olmayan ancak sonuçlarla ilgili bilgi sahibi olan diğer arkeologlar teknolojinin özellikle tropik ortamlardaki çalışmalar için bir devrim niteliğinde olduğunu söylüyor. Ancak havadan elde edilen bilgilerin yerden doğrulanması için haritalama yönteminin kullanılmaya devam edilmesi gerektiğini belirtiyorlar. Chase çifti, yaptıkları araştırmanın tropik bir ortamda büyük bir tarım toplumunun nasıl yaşayabileceğini gösterdiğini söylüyor. Bu aynı zamanda Mayaların en parlak zamanlarında (M.S. 250 ile 900 arası) nasıl sürdürülebilir bir uygarlık yaratabildiğini gösteriyor. İlkbaharda Caracol'daki araştırmadan döndükten sonra konuşan Arlen Chase, "Maya yerleşim alanlarını üzerindeki araştırmalarımızda devrim yaratacak" diyor.
Lazerle Maya Şehrinin Görüntüsü
Belize'de bulunan eski Maya şehri Caracol üzerinde uçan küçük bir uçak lazerle yerdeki sık ormanlık alanın kapattığı bölgeyi taradı. 3 boyutlu olarak görüntülenen bölge yeni kalıntılar, yollar ve tarımsal alanlar ortaya çıkardı. Caracol şehrinin detaylı bir 3 boyutlu görüntüsü burada gösteriliyor.