Irak'ta Elektrik Kesintileri ve Yolsuzluk

BAĞDAT - Başındaki eşarbıyla, kadın bürokrat İkbal Ali, bunaltıcı yaz sıcağında özel bir polis ekibi eşliğinde bulmaya çalıştığı şeyi çabucak görüyor: Elektrik hırsızları. Bir elektrik direğinden, araba tamiri dükkânlarına çekilmiş altı siyah kablo, Irak'ın günde birkaç saat elektrik veren ağından kaçak elektrik kullanıyor. Ali, birbirine girmiş bağlantıları sökmesi için, bir vincin tepesindeki işçiye emir veriyor: "İndir hepsini." Irak'ın elektrik ağı 7 yıl önce savaşın başlamasından beri ülkenin ilerlemesinin ve Amerika'nın ülkeyi diktatörlükten demokrasiye geçirmesinin en yakından izlenen kriteri oldu. Pentagon'un Irak'ı Özgürleştirme Operasyonu dediği ABD'nin askeri misyonu, bu ay sonunda tamamlanıyor. Ancak Irak hükümeti hâlâ insanlarına en temel hizmetlerden birini sağlamakta zorlanıyor. İkbal Ali'nin zaten geç kalmış müdahaleleri bir kırığı yara bandıyla iyileştirmeye çalışmaya benziyor. Ancak bu bile ABD'nin 7 yıl sonra başardıkları ve arkasında nasıl bir ülke bıraktığı konusunda bir fikir verebilir. Irak'ta artık seçimler yapılıyor. Çok mükemmel olmasa da bir ordusu ve çıkış yapmak üzere olan bir petrol endüstrisi var. Tüm bunlara rağmen geçen ay boyunca başkent Bağdat'a günde 5 saat elektrik verilebildi. Esnaf Haitham Farhan, "Demokrasi bize hiçbir şey getirmedi" diyor. Ardından düzeltiyor, "Kola ve bira dışında." Amerika'nın Saddam Hüseyin'i devirmesinin nedenlerinden şüphe duyanlar bile modern ve işleyen bir siyasi yönetim bekliyordu. Ama sokaklar hâlâ çöp yığınlarıyla dolu. İçme suları hâlâ kirli. Hastaneler hâlâ kasvetli ve çoğu kez güven verici değil. Amerikalıların 2003'te ve militanların şimdiye kadar bombaladığı binalar hâlâ harabe halinde. Bağdat'ın kuzeybatısındaki Bakuba bölgesindeki bir camide Cuma namazından sonra konuşurken yaşanan elektrik kesintilerinden yakınan Hasan Şihab, "Iraklı politikacılar, bizim iyimserliğimizi öldürüyor. Diktatörlük yönetimi daha merhametliydi" diyor. Irak'ın elektrik sorunu, Amerikalılar gelmeden önce de vardı. Saddam'ın 20 yıl önce Kuveyt'i işgal ettiği ay, Irak'ın elektrik üretim kapasitesi 9 bin 295 megavattı. 2003 yılında gelindiğinde, Amerika'nın bombaları ve yıllar süren uluslararası yaptırımlarla, bu miktar yarıya inmişti. Irak şu anda, 2003 yılında ürettiğinden daha fazla elektrik üretiyor ama bu miktar talebi karşılamaktan çok uzak. Elektrik yokluğu, ekonomik kalkınmayı sekteye uğratıp günlük yaşamı hemen her açıdan aksatıyor. Kentler dönüşüme uğradı. Irak'taki tipik kent görüntüleri arasında delik deşik duvarlar ve sokaklardaki kontrol noktaları kadar, evlerin ve diğer binaların dışına yerleştirilmiş jeneratörler ve karmakarışık kablolar oluşturuyor. ABD, Irak'ın yeniden inşasına ayırdığı 53 milyar doların 5 milyarını, yani neredeyse yüzde 10'unu (güvenlik güçlerini yeniden yapılandırmak için harcanan miktardan sonra ikinci sırada), sırf elektrik projelerine harcadı. Biraz işe yaramış olsa da, okul, su, kanalizasyon sistemleri ve limanları yeniden inşa etme projelerinde olduğu gibi, bu konuda da verimsizlik ve yolsuzluk sürüyor. Irak'ın imarında görev yapan özel müfettiş Stuart W. Bowen Jr, "Biz, seçim demokrasisinin iskeletini getirdik ama bunun gelecek için ne kadar faydalı olacağı çok şüpheli" dedi. Bütün elektrik sistemi, kötü planlama, elektrik santrallerine yakıt gitmesini gecikmesine yol açan kurumlar arası rekabet, iletişimsizlik, elektrik kulelerine yapılan terörist saldırılar (Temmuz ayının ikinci yarısında Bağdat, Anbar ve Diyala illerinde 4 kuleye saldırı oldu) yüzünden aksıyor. Yolsuzluk her yere yayılmış durumda. Özel Denetleme Dairesi'nin 30 Temmuz'da yayınladığı rapora göre yolsuzluk militanların saldırıları kadar tehlikeli. Farhan, işlettiği dükkânın sahibinin 3 yıl önce kaçak kablo döşetebilmek için, Elektrik Bakanlığı görevlilerine rüşvet verdiğini söylüyor. "Kabloları kendi başına döşeyemezdi" diyor. Elektrik sıkıntısı birçok protestoya yol açtı. Basra'da gerçekleşen bir protestoda polis göstericilerin üzerine ateş açıp iki kişiyi öldürdü. Yetkililerin kaçak elektriğe karşı savaşı yüzlerce kilometrelik kablonun sökülmesiyle sonuçlandı ancak bunun belirgin etkisi olmadı. Yeni Elektrik Bakan Vekili Hüseyin elŞehristani, Temmuz ayında düzenlenen yatırım konferansında, 2012 itibariyle, Irak'ın ağa 5 bin megavatlık elektrik gücü ekleyeceğini söyledi. Ancak bunun da talebi karşılamayacağını kabul etti. "Sorun devam edecek, çünkü elimizde bunu çözebilecek ne bir sihirli değnek var, ne de bir mucize" dedi.