İşçilerin Hayatını Güzelleştiren Bir Fabrika

VILLA ALTAGRACIA, Küçük oturma odasında oturan Santa Castillo, şu anda kocasıyla yaşadığı ahşap kulübenin arkasında yaptırdıkları yeni evi gururla anlatıyor. Şimdiki evlerinden dört kat daha büyük ve içinde su tesisatı olacak olan yeni ev, Castillo'nun kocasının dünyanın en tuhaf tekstil fabrikalarından birinde işe girmesi sayesinde yapılabildi. Sektör uzmanları, bu fabrikanın "yaşam ücreti" ödediği ve işçilerin sorunsuz bir şekilde sendikaya katılmalarını sağladığı için gelişmekte olan ülkelerdeki üretim sektörü için bir çığır açtığını söylüyor. "Yaşam ücreti" genelde bir ailenin beslenmesine ve barınmasına yetecek bir maaş anlamına geliyor. Ayda 500 dolar kazanan tatlı dilli bir kadın olan Castillo, "Daha önce böyle bir ücret almamıştık. Kendimi kutsanmış gibi hissediyorum" diyor. (Bangladeş'te asgari ücret saatte 15 sent. Dominik Cumhuriyeti ve Çin'in çoğu şehrinde 85 sent. Castillo'nun çalıştığı fabrikada ise çalışma ücretinin saati 2,83 dolar) Bu fabrika aslında bir deney ve tekstil sektörünün düşük ücretlerle işçi çalıştırmayı durdurmasını isteyen Amerika'daki çok sayıda üniversite yetkilisi ve aktivist öğrenciye bir yanıt niteliğinde. 120 çalışanı olan fabrikanın sahibi, Güney Carolina, Spartanburg merkezli özel bir şirket olan Knights Apparel. Collegiate Licensing şirketine göre Knights Apparel, Amerikan üniversitelerinin en büyük logolu ürün tedarikçisi. Firma için bu fabrika riskli bir girişim. Merak edilen, fabrikanın ve ödediği dolgun ücretlerin devamını sağlamak için, insanların burada üretilen tişörtlere 18 dolar ödemeyi isteyip istemeyeceği. Nike ve Adidas gibi ünlü markaların ürettiği tişörtler de bu fiyata satılıyor. Knighs'ın Başkanı Joseph Bozich, konuya iyimser yaklaşıyor. "İyilik yapmakla iyi bir ticari proje arasında bir ilişki olduğunu göstermeye çalışıyoruz" diyor. Herkes bu kadar emin değil. Sektör uzmanı Andrew Jassin, "Gerçekten bu konuyu önemseyen ve yüksek bir ücret ödeyerek bu kıyafetleri satın alacak olan müşteriler var. Ama önemsediklerini söyleyip sonra da en ucuz ürünü alacaklar da olacak" diyor. Alta Gracia etiketiyle üretim yapan fabrika, adını bu fakir kasabadan ve Dominiklilerin koruyucu azizleri olarak gördükleri Altagracia Bakiresi'nden alıyor. Alta gracia, İspanyolcada "büyük zarafet" anlamına geliyor. Duke Üniversitesi'nin marka direktörü ve Amerikan üniversitelerinin adil çalışma hareketi liderlerinden Jim Wilkerson, "Bu proje bazen fazla iyiliksever görünüyor" diyor. Wilkerson, başka firmaların da bu konuda açılım yaptığını söylüyor. 25yaşındaki bir Duke mezunu tarafından kurulan ve Sri Lanka'daki bir fabrikayı kullanan School House da çalışma koşullarını iyileştirmeye çalışıyor. İşçi hakları savunucuları, Alta Gracia'nın daha yüksek ücretler ödeyerek ve sendikalaşarak en fazla ilerlemeyi kaydeden firma olduğunu söylüyor. Pek çok açıdan fabrika varlığını 10 sene önce gerçekleşen bir olaya borçlu. Bir gün Bozich durup dururken bulanık görmeye başladı. Sonraki gün okuyamaz oldu. "Doktorlarım, 'İyi haber şu ki beyin tümörün yok. Ama ne yazık ki multipl sklerozun var' dediler" şeklinde hatırlıyor olayı. Bozich daha sonra tamamen iyileştiğini ve bundan kısa bir süre sonra, 2000 yılında kurduğu Knights Apparel'in yetimlere ve kötü muameleye uğramış çocuklara destek olan bir hayır derneği kurduğunu söylüyor. "Firmanın, çalışanların üzerinde bir etkisi olmasını istedim" diyor. Bozich daha fazlasını yapmak istemiş. 47 yaşındaki Bozich'in yönetiminde bulunan Knights, üniversitelere logolu giysi üreten fabrikaların işçilere daha iyi muamele etmesi için baskı yapan ve 186 üniversiteden oluşan İşçi Hakları Konsorsiyumu'yla yakından çalışıyor. Knights Apparel, Nike'ı geride bırakarak ABD'nin bir numaralı üniversite tedarikçisi oldu. Fabrikanın önündeki en büyük engeli firma kendi yaratıyor. Yüksek ücret ödeyen bir firma nasıl rekabet edebilir? Bozich, tişört başına düşen maliyetin 4,80 dolar olduğunu söylüyor. Bu rakam, minimum ücret ödese 80 cent daha az olacak."Elbette maliyetimiz daha yüksek. Ama ürünü perakendecinin ya da tüketicinin işçiyi desteklemek için fedakârlıkta bulunmayacağı şekilde fiyatlandırıyoruz" diyor Bozich. Knights, tişörtlerin toptan satış fiyatını 8 dolar olarak belirlemeyi planlıyor. Perakendeciler fiyatları 18 dolara kadar çıkarıyor. Genelde tekstil fabrikalarına saldıran Amerikalı öğrenci grubu United Students Against Sweatshops (Tekstil Atelyelerine Karşı Öğrenci Birliği), yeni öğrencileri Alta Gracia tişörtleri giymeye teşvik etmek amacıyla üniversitelerin kitapçılarında broşürler dağıtmayı planlıyor. Fabrikanın işçilerinden Maritza Vargas, bir keresinde işten atılan sendika üyeleri adına kavga etti. Bu fabrikayı diğerleriyle karşılaştıran Vargas, "Aradaki fark, cennetle cehennem arasındaki fark gibi" diyor.