İspanyol Mahkûm

Şu anda İrlandalılarla ilgili en olumlu ayrıntı, sayılarının çok az olması. İrlanda tek başına Avrupa'nın geleceğine fazla zarar veremez. Aynısı Yunanistan ve çökmesi olası bir sonraki ülke olarak görülen Portekiz için de söylenebilir. Oysa bir de İspanya var. Diğerleri çerez, İspanya ise ana yemek. ABD'den bakınca İspanya hakkındaki en çarpıcı şey, onun ekonomik hikâyesinin bizimkine çok benzemesi. Tıpkı ABD gibi İspanya da özel sektör borçlanmasındaki artışın eşlik ettiği dev bir emlak balonu yaşadı. ABD'ye benzer şekilde bu balon patladığında, İspanya durgunluğa girdi ve işsizlik arttı. Yine ABD gibi İspanya da, hızla azalan kamu gelirleri ve durgunlukla ilişkili maliyetler nedeniyle bütçe açığında hızlı bir artışla karşılaştı. Ancak ABD'den farklı olarak İspanya bir borç krizinin eşiğinde. Uzun vadeli federal borçlanma faizinin yüzde 3'ün altında olduğu ABD'de hükümet, açığı finanse etmekte hiçbir sorun yaşamıyor. Buna karşın, ileride borçlarını ödeyememe olasılığına dair artan korkular nedeniyle, İspanya'nın borçlanma maliyeti son haftalarda hızla yükseldi. İspanya niçin bu kadar sorunla uğraşıyor? Tek kelimeyle, euro yüzünden. İspanya 1999'da kullanıma giren euroyu en hevesli biçimde kabul eden ülkelerden birisiydi. İşler bir süreliğine iyi gitti. Avrupa sermayesi İspanya'ya akınca özel sektör harcamaları arttı ve İspanya ekonomisi hızla büyüdü. Bu arada İspanya hükümeti, iyi geçen yıllar boyunca hem mali hem de finansal sorumluluk açısından örnek bir görüntü çizdi. Yunanistan ve İrlanda'dan farklı olarak bütçe fazlası verdi, bankalarını denetleme konusunda (kısmen başarılı) büyük çaba gösterdi. 2007 sonunda İspanya'nın kamu borcunun ekonomisine oranı, Almanya'nın yaklaşık yarısıydı. Şu anda bile İspanyol bankaları, kesinlikle İrlanda'nınkiler kadar kötü durumda değil. Ancak perde gerisinde sorunlar artmaktaydı. Hızlı büyüme döneminde, İspanya'daki fiyatlar ve maaşlar Avrupa'nın geri kalanından daha çabuk yükseldi ve büyük bir ticaret açığını besledi. Balon patladığında İspanyol sanayisi diğer ülkelerle rekabet etmesini engelleyen yüksek maliyetlerle yüz yüze kaldı. Şimdi ne olacak? İspanya'nın ABD veya bazı ortak özelliklere sahip olduğu İngiltere gibi kendi para birimi olsaydı, değerini düşürüp sanayisinin rekabet gücünü yeniden artırırdı. Ama euro bölgesinde olduğu için bu seçenek devre dışı. İspanya bunun yerine "iç devalüasyon" yapmalı, maliyetler komşularıyla aynı seviyeye gelene kadar ücretleri ve fiyatları düşürmeli. Ancak iç devalüasyon tehlikeli bir iş. Öncelikle yavaş yürür: Ücretleri indirmek için uzun yıllar yüksek işsizlik görülmesi gerekir. Ayrıca düşen ücretler, borç aynı kalırken gelirin azalması anlamına geliyor. Bu yüzden iç devalüasyon özel sektörün borç sorununu daha da kötüleştirir. Bütün bunların İspanya için anlamı, önümüzdeki birkaç yılda ekonominin çok zayıf kalacağıdır. ABD'deki toparlanma özellikle istihdam bakımından hayal kırıklığı yaratıyor, ama biz en azından bir miktar büyüme gördük ve gayrisafi yurtiçi hâsıla (GSYİH) neredeyse kriz öncesi seviyelere geldi. Haklı olarak, ileride yaşanacak büyümenin açıklarımızı kontrol altına almaya yardım etmesini bekliyoruz. Oysa İspanya hiç toparlanmadı ve bu durum ülkenin mali geleceğine dair korkulara neden oluyor. İspanya bu tuzaktan kurtulmak için eurodan çıkarak kendi para birimini yeniden oluşturmayı denemeli mi? Bunu yapar mı? Her iki sorunun cevabı da muhtemelen hayır. İspanya euroya hiç geçmemiş olsaydı, şu anda daha iyi durumda olurdu. Ama şimdi çıkmaya çalışsa devasa bir bankacılık krizi patlar, çünkü mudiler paralarını başka yere götürmek için yarışır. Yıkıcı bir bankacılık krizi olmadıkça (Yunanistan için beklenen, İrlanda için giderek muhtemel görünen bu olasılık, İspanya için imkânsız olmasa da zor) herhangi bir İspanyol hükümetinin eurodan çıkma riskini alması güç. Bu yüzden, aslında euroya mahkûm olan İspanya'nın elinde daha iyi bir seçenek yok. ABD'yle ilgili iyi haber, onun bu tuzağa kapılmaması: ABD'nin hâlâ kendi para birimine sahip olması ona büyük esneklik sağlıyor. Bu arada, aynı durumdaki İngiltere'nin açıkları ve borcu İspanya'ya yakın olduğu halde, yatırımcılar borcunu ödeyememe riski görmüyor. ABD'yle ilgili kötü haber, güçlü bir siyasi kliğin ABD Merkez Bankası'nın (Fed) elini kolunu bağlamaya çalışması. Bu durum ABD'lilerin İspanyollara kıyasla sahip olduğu büyük bir avantajı fiilen yok edecektir. Cumhuriyetçilerin Fed'e yaptıkları saldırılar (ekonomik toparlanmayı desteklemeyi bırakıp doların değerini koruması ve hayali enflasyon riskini savuşturması yönündeki talepler) ABD'lilerin gönüllü olarak İspanyol hapishanesine girmelerini istedikleri anlamına geliyor. Umarız Fed onları dinlemez. ABD'de işler kötü, ama güçlü para yanlıları kazanırsa daha da kötüleşebilir.