İspanya'nın Çirkin Sırrı: Aile İçi Şiddet

MADRİD - İspanya'da hükümetin aldığı sert önlemlere rağmen aile içi şiddet yükselişte. Geçen yıl 73 kadın, evlerinde eşleri veya erkek arkadaşları tarafından öldürüldü. Yani kabaca her beş günde bir kadın öldürülüyor. Bu sayı, 2009'daki toplam 55 ölüme kıyasla büyük bir artışı gösteriyor. Avrupa'da karşılaştırmalı istatistiklerin olmamasına rağmen (bazı ülkeler bu tür istatistikler tutmuyor, bazıları ise farklı ölçütler kullanıyor) İspanya'daki artış, buradaki çoğu kişiyi toplumlarının çirkin bir yüzü olarak gördükleri şey karşısında ümitsizliğe sürükledi. Aile içi şiddet konusunda uzmanlaşan avukat Teresa Cavanna, "Yaşanan ve asla ihbar edilmeyen şiddetin gerçek boyutu düşünülünce, bu ölümler ne yazık ki buzdağının sadece görünen yüzü" diyor. José Luis Rodríguez Zapatero'nun sosyalist hükümeti 2004'te iş başına gelirken, İspanya'nın aşırı muhafazakâr ve erkek egemen bir toplum olarak kazandığı üne son vermeyi vaat etti. Zapatero, kabinesine eşit sayıda kadın ve erkek bakan atadı. Eşcinsel evlilik yasallaştı. Boşanma ve kürtajla ilgili kurallar gevşetildi. Ancak kadınları koruma yönündeki çabalar beklentilerin gerisinde kaldı. Geçen Ekim'de "Bu konuda iyi gitmiyoruz" diyen İçişleri Bakanı Alfredo Pérez Rubalcaba, o sırada 58'e ulaşan kurban sayısını "korkunç" diye niteledi. Kurbanların adli yardım almasını kolaylaştırmak isteyen İspanya, 2004'te yasalarını elden geçirdi: Kadına şiddet uygulayanların kurbanlardan uzak durmalarına yönelik hükümler güçlendirildi, ölüm tehdidi benzeri saldırgan davranışlar suç olarak kabul edildi. İspanyol mahkemeleri o tarihten bu yana erkek saldırganlarla ilgili 145 bin hüküm verdi. Cavanna'nın söylediğine göre, suçu kanıtlananlar ortalama iki yıl hapsi cezası aldı. Yargıçlar son altı yılda ayrıca 141 bin kadına, yani başvuranların yüzde 73'üne özel koruma sağladı. Ancak son üç yılda nihai hüküm öncesinde davalardan çekilen kadın sayısı yüzde 46 gibi yüksek bir oranda arttı. Cavanna kendi müvekkillerinden birisinin, mahkeme sürecinin başlamasından 20 ay sonra hâlâ kararı beklediğine dikkat çekiyor. Cavanna, "Yasaları değiştirmek, mahkemelerin yetersizliği sorununu çözmediği gibi, maçoluk kültürünün hâlâ çok güçlü olduğu toplumdaki davranışları bir gecede değiştirmez" diyor. 2010 yılında öldürülen kadınların sadece dörtte biri olay öncesinde saldırganların şiddet içeren davranışlarını ihbar etmiş. İhbarda bulunan kadınlar bile bir sonuç alamayabiliyor. Örneğin iddiaya göre 18 Aralık tarihinde erkek arkadaşı tarafından bıçaklanan bir kadın, olaydan üç hafta kadar önce polise şikâyette bulunmuş ancak kendisine herhangi bir koruma sağlanmamış. Çirkin istatistiklerin gerisinde ise bu toplumun, kadınları (veya aslında nispeten zayıf erkekleri) fiziksel olarak daha güçlü olanların saldırısından koruyup koruyamayacağına dair ateşli bir tartışma sürüyor. Ayrıca toplumun, şiddet uygulayan erkekleri tedavi ederek kadınlara yardım edip etmemesi gerektiği de tartışılıyor. Şiddet uygulayan erkekleri topluma geri kazandırmak için öncü çalışmalar yapan Asociación Aspacia adlı özel kurumun mali imkânları kısıtlı. Kurum bu yıl 87 saldırganı tedavi etmeyi umuyor. Aspacia'nın program yöneticisi Andrés Quinteros, "İspanya kurbanlara yardım etmede büyük ilerleme sağladı, ama sorunun kaynağındaki erkeklerle ilgilenmek için çok az şey yaptı" diyor. Ancak şiddet mağduru kadınlara yardım eden Asociación de Mujeres Separadas y Divorciadas derneğinin yöneticisi Ana María Pérez del Campo, "Karısını döven bir erkeğin ıslah olduğunu hiç görmedim" diyor. Aspacia'da tedavi gören erkeklerin yüzde 65'i, altı aylık programı tamamlamış. Yaklaşık yüzde 25'i yarım bırakmış, geriye kalanlar ya kurum tarafından gönderilmiş ya da başvuruları reddedilmiş. Quinteros, "Ciddi kimlik sorunu olan birisini değiştirmek için altı aydan fazlasına ihtiyaç var" diyor. Ancak dediğine göre tedaviler yine de sonuç veriyor. İki psikoloğun gözetimindeki kurs, sorunun tanımlanmasıyla başlayıp duyguların kontrolünü ve eski davranışların tekrarını önlemeye yönelik tedaviyle sürüyor. Kadın kuruluşları, hükümetin kemer sıktığı bu dönemde sınırlı kaynakların, daha acil olarak gördükleri davacıların psikolojik muayenesi gibi işlere ayrılmasını istiyor. Aile içi şiddet mağdurlarına hukuk danışmanlığı sağlayan Asociación de Mujeres Juristas Themis derneğinin Genel Sekreteri Amalia Fernández Doyague'ye göre, kaynaklar "çoğu erkeğin sadece hapishaneye düşmemek için katıldığı" tedavilere gitmemeli. Kadına karşı şiddetten hüküm giyen Juan, Aspacia'da gördüğü tedavinin sonunda, beraber yaşadığı kadına geri dönebilmeyi umuyor. Juan geçen bahara kadar birlikte yaşadığı kadının yüzüne, içkiliyken öfkelendiği sırada uzaktan kumandayı fırlatmış. Kadına dört dikiş atılmış ve Juan'ın mahkeme sonucuna kadar eve yaklaşması yasaklanmış. 2009 yılında yine aynı kadına saldırınca dört ay hapis yatan Juan, "Bu kurs, olayları hapis cezasının asla yapamadığı bir şekilde anlamamı sağlıyor" diyerek düzenli bir iş bulma konusundaki sorunları nedeniyle daha fazla içtiğini söylüyor. Quinteros'a göre, İspanya'da küresel kriz yüzünden yüzde 20'lere fırlayan işsizlik "stres düzeyini artırarak şiddet içeren davranışları kesinlikle çoğaltıyor". Kararlı gözüken Juan, "Kendimi düzeltmeliyim, çünkü davranışlarım değer verdiğim her şeyi tehlikeye atıyor. Kendi kişisel sorunlarımın ötesinde bir toplumsal kanser olan bu durumdan, mutlaka kurtulmalıyız" diyor. RAPHEL MINDER