Pirelerin Sıçramaları İnsanlığa Yararlı Olabilir

Pireler inanılmaz yüksekliklere olağanüstü bir ivmeyle sıçrar. Boylarının 38 katı yüksekliğe (7 santimetreden fazla) öyle bir hızla sıçrarlar ki yerçekiminin 100 katı büyüklüğünde bir basınca (100 G) katlanmak zorunla kalırlar. Cambridge Üniversitesi'nde böceklerin sıçraması konusunda uzman olan Doktor Malcolm Burrows, "Biz 5 G'lik bir basınçta şuurumuzu kaybediyoruz" diyor. Burrows ve Cambridge'den meslektaşı Gregory Sutton, yüzyıllar boyu doğa bilimcileri şaşırtan bir soruya yüksek hızda kameralar kullanarak cevap vermeye çalışıyor: Pireler bu inanılmaz sıçramalarını nasıl gerçekleştiriyor? Geçen ay Journal of Experimental Biology'de (Deneysel Biyoloji Dergisi) bir makalede, pirelerin enerji depolayarak kendilerini birer mancınığa dönüştürdüğü yazıyor. Bu enerji, pire sıçrarken "ayak" diye tanımlayacağımız organlarına aktarılıyor. 1960'larda Edinburgh Üniversitesi'nden Biyolog Eric Lucey böcekleri o zamanların en gelişmiş fotoğraf makinesiyle filme aldı. Makine saniyede bin kare çekebiliyordu. Lucey fi lmi Edinburgh Üniversitesi'nden böcek bilimci Henry Bennet-Clark'a gösterdi. Bennet-Clark, kullanılan enerjinin pirelerin kaslarının yaratabileceğinden 100 kat daha fazla olduğunu fark etti. Bennet-Clark, pirelerin sıçramadan önce saniyenin onda biri kadar bir süreliğine en arka bacaklarını vücutlarına yaklaştırdığını belirtti. Ayrıca pireleri parçalara ayırıp incelediğinde bacak kaslarının resilin adındaki esnek protein dokuya bağlı olduğunu keşfetti. 1967'de o ve Lucey, pirelerin enerjiyi esnek dokularda biriktirdiğini ve daha sonra serbest bıraktığını öne sürdü. 1972 yılında bir başka İngiliz doğa bilimci Miriam Rothschild, araştırmalarında benzer bir sonuca ulaştı. Ancak Rothschild ve Bennet-Clark dokudan gelen kuvvetin pireyi yerden havaya nasıl kaldırdığı konusunda farklı düşünüyordu. Rothschild, pirelerin zıplamak için trokanter adı verilen diz benzeri bir eklemi yere koyduklarını iddia ediyordu. Bennet-Clark ise, pirelerin kendilerini, bacaklarının ucunda yer alan tarsi adı verilen ayak benzeri bir bölümle sıçradığını düşünüyordu. Çektikleri fotoğraflar kimin haklı olduğunu gösteremeyecek kadar bulanıktı. Burrows 2009 yılında bu gizemi 21'inci yüzyıl teknolojisi kullanarak çözmeye karar verdi. Sutton, 51 sıçrayış kaydetti ve bunları bilgisayarda inceledi. Araştırmacılar, pirelerin bazen hem trokanter hem de tarsilerini kullanarak sıçradığını fark etti. Ancak bazen de sadece tarsi temas ediyordu. Sutton, "İki sıçrama tekniği arasında bir fark görünmüyordu" diyor. Bundan Bennet-Clark'in iddia ettiği gibi sadece tarsinin sıçrama için önemli olduğu sonucuna ulaştılar. Üretilen kuvvetleri kullanarak oluşturdukları matematiksel modellemelerde de aynı sonuca vardı. Pireler depoladıkları enerjiyi bacaklarının uçlarına doğru yönlendiriyordu. Sutton'a göre, pireler üzerinde yapılan araştırmalar insanlığa mükemmel bir yay geliştirmekten daha fazlasını sunabilir. Mühendisler düzgün olmayan zeminlerde sıçrayabilen robotlar geliştirebilir. Sutton, "Böceklerin sıçraması inanılmaz kesin ve hızlı. Aynısını yapabilecek bir robot geliştirilse mükemmel olur" diyor.
CARL ZIMMER