Melankolik Fado Evrensel Tutku Yaratıyor

Başta sadece Amália Rodrigues vardı. Rodrigues, Portekiz'in duygulu, gitara dayalı ulusal müziği fado'nun modern tarihini simgeliyordu. 60 yıllık sanat hayatı 1999'daki ölümüne kadar devam etti ve bu dönem boyunca onun etkisi o kadar baskındı ki hiç kimse onun gölgesinden çıkamadı. Ancak son 10 yılda, bu müzik türünde yeni sesler konusunda patlama yaşanıyor. Çoğu da kadın. Yeni Fado anlamına gelen "Novo Fado" çağı, müziği 21'inci yüzyıla yaşıyor. Portekiz dışında bu müzik türünün en ünlü ismi 31 Ana Moura. Buğulu ve kalın olan sesi Rolling Stones ve Prince'in de dikkatini çekti. Portekiz'de ise Moura, aralarında Mísia, Mariza, Mafalda Arnauth, Dulce Pontes, Cristina Branco, Joana Amendoeira, Raquel Tavares, Yolanda Soares ve Kátia Guerreiro'un yeni nesil fado sanatçılarından sadece biri. Bu yıl California ve Kanada'da turneye çıkacak olan Moura, "Hepimizin ortak bir özelliği var o da fadoyu yenilemek için içimizde duyduğumuz arzu" diyor. Tarihi 1820'lere dayanan Fado, Portekizce'de kader anlamına geliyor. Yeni nesil şarkıcılardan Mariza, fadonun bir liman müziği olarak başladığını söylüyor. Tüm dünyayı dolaşan denizciler, Brezilya'dan, Afrika'dan, Arap dünyasından ve hatta Çin'den müzik getirip limanlardaki barlarda ve tavernalarda bunların harmanlanmasını sağlıyordu. Bu müziğin temelinde hep hasret, özlem, nostalji ve melankoli vardı. Genelde küçük grupların çaldığı bu müzikte standart bir gitar ve bir Portekiz gitarı var. Portekiz gitarı, 12 telli yuvarlak ve son derece hassas ancak mutlu bir tonu var. Fado, 1926 ile 1974 yılları arasında iktidardaki faşist yönetimle ilişkilendirilmişti. Fado'nun yeniden doğması sürecinin önderi diye tanımlayabileceğimiz 55 yaşındaki Misia, "Mutsuz zamanların simgesiydi" diyor. Portekiz'in ve fadonun izolasyonu 1986'da ülkenin Avrupa Birliği'ne girmesiyle son buldu. 36 yaşındaki Mafalda Arnauth'a göre müzik dünyaya açılarak bu ruhu yakalayan yabancı müzisyenlere ulaştı. "Novo fado"nun en önemli özelliği geleneksel olmayan etkilere açık olması. Moura'nın repertuarında Rolling Stones'un"No Expectations" isimli parçası bulunuyor. Grup, Moura'yı Lizbon'da bir konserde dinledikten sonra kendileriyle birlikte söylemesi için davet etti. Mísia ise 2009'da çıkardığı "Ruas" adlı albümünde rock grubu Nine Inch Nails'in "Hurt" isimli parçasını seslendirdi. Yeni fodanun bir diğer özelliği de sanatçıların kendi şarkılarını yazmaya karşı duydukları arzu. Kullanılan enstrümanlarda değişiklikler yapılıyor. Hatta geleneksel fado şarkıcılarının giydiği siyah kıyafet ve şal yerine daha renkli giysiler seçiliyor. Arnauth, "Siyah giysiler veya şal giymek istemiyorum. Bu tarz, bir kurban imgesi yaratıyor. 'Zavallı küçük şey' hissi yaratıyor. Ve bu benim tamamen uzaklaşmak istediğim bir şey. Ben yeni ve farklı bir kadın imajı yaratmak istiyorum" diyor. Fado, Portekizce konuşulmayan yerlerde de popüler olmaya başladı. İrlandalı Clannad ve İngiltereli Durutti Column gibi grupları etkiledi. Geçen yıl Prince, Moura ile birlikte sahne aldı ve onunla birlikte stüdyoya girdi. ABD'de Judith & Holofernes grubu, punk, indie- rock ve fadonun bir karışımı olan fadocore tarzında müzik yapıyor. Joana Amendoeira, "Fado evrim geçiriyor. Birçok insan gibi benim de bir ayağım geçmişte diğeri gelecekte. Bu nokta olunabilecek en iyi yer" diyor.