Tekerlekli Sanat: Surinam'ın Renkli Minibüsleri

PARAMARIBO, Surinam - Orman ile deniz arasındaki bu şehri gezerken her köşede Hollanda kolonisi olmasının miraslarını fark ediyorsunuz: Görkemli konaklar, Protestan kiliseler ve bir dolu sessiz ve sesli harften oluşan sokak isimleri. Ancak sokaklarda süzülen rengârenk minibüsler bu Güney Amerika ülkesindeki evrimin başka bir yanını gösteriyor. Farklı farklı süslenmiş "wilde bussen" denilen bu minibüslerin üzerinde kahramanların, kaçakların, dini tapınakların ya da bu ülkeyi büyüleyen müzik gruplarının elle çizilmiş illüstrasyonları bulunuyor. Bu ülkenin etnik çeşitliliği minibüslere de yansıyor. Endonezya'nın Java adasından, Hindistan'dan, Çin'den gelen göçmenler zamanında Maron diye adlandırılan kaçak köleler ve Creole denen karışık etnik kökenli insanlarla bu ülkeyi oluşturmuş. Amitabh Bachchan ve Sameera Reddy gibi Bollywood yıldızları ve Capleton ve Bob Marley gibi şarkıcılar minibüslerin üzerinde boy gösteriyor. Hatta Malcolm X'ten George W. Bush'a kadar Amerikan figürleri de yanınızdan hızla geçip gidiyor. 29 yaşındaki minibüs şoförü Satish Yokhoe, "Minibüsleri müşterileri cezp etmek amacıyla boyuyoruz" diyor. Aracını Bollywood ekranlarının ünlü yıldızı Kareena Kapoor'un resmiyle süslemiş. "Beni zorlama" anlamına gelen Surinam'da en çok konuşulan Creole dilinde "Ne Bluf Mi" sloganı da minibüsün üzerinde göze çarpıyor. Yokhoe, "Aracınızı boyamazsanız, bu işi bırakmanız gerekir" diyor. Minibüslerini süsleyen tek ülke Surinam değil. Kolombiya'nın seyyar eğlence olarak kullanılan "chivaları", Haiti'nin tap-tap'ları, Panama'nın diablos rojoları (kırmızı şeytan) ve Filipinlerin cip ve dolmuş karışımı "jeepneyleri" de dünya çapında ünlü. Nishar Khodabaks, minibüslerin birine Hintli oyuncu ve eski Dünya Güzeli Priyanka Chopra'nın şehvet dolu bir resmini yapmış. Morales Peerwijk minibüsünde 1980'lerde Surinam'ı demir yumruğu ile yöneten ve geçen sene iktidara dönen Desi Bouterse'ı tasvir etmiş. Yolculardan bazıları minibüslerin, gitmek istedikleri yere gittiği sürece nasıl süslendiğini umursamıyor. Ancak bazıları son derece seçici davranıyor. 18 yaşındaki Amanda Safira, "Her zaman Jah Cure otobüsünü yakalamaya çalışıyorum" diyor. Jamaikalı Cure rastalı saçlarıyla ünlü bir şarkıcı. Çamurlukların üzerinde genelde silah ve benzeri illüstrasyonlar bulunuyor. Bir minibüsün çamurluklarında Bush ve Saddam Hüseyin'in yan yana görüntüleri resmedilmiş. İkisi de rahatsız bir şekilde bakıyor. Ancak Surinam'ın süslü minibüsleri dijital korsanlığın tehdidi altında. Bazıları, ünlülerin fotoğraflarını çıkartma şeklinde satıyor. Bu, boyayla resmedilen versiyonlara nazaran çok daha ucuz. Minibüs sanatçısı Ramon Bruyning' göre onları alt etmenin en iyi yolu, şehrin sokaklarının kültürel ve siyasi nabzını yakalamak. Halk, film yıldızları ve şarkıcıların yanı sıra güçlü ve muhalif karakterlerin de resimlerini istiyor. Bruyning, "Bir sonraki resmin konusu Kaddafi olacak. İktidardan düşmeden resmi tamamlamak istiyorum" diyor. SIMON ROMEO