Çin'de Zehirli Gıda Krizi

Şanghay İki yıl önce melaminli bebek sütü yüzünden 300 bin bebek hastalanmış, en az 6'sı hayatını kaybetmişti. Uluslararası tepkilerden çekinen Çin hükümeti de gıda güvenliğini ulusal öncelik ilan etmişti. O gün bugündür yetkililer besin sektöründeki karanlık odaklara gözdağı veriyor, baskın düzenliyor, tutuklamalar yapıyor. Hatta birkaç kişiyi idam bile etti. Fakat bu bahar gıda güvenliğinde patlak veren mide bulandırıcı yeni rezaletler açıkça gösteriyor ki, yetkililerin aldığı önlemler yetmiyor. Dünya Sağlık Örgütü'nün Pekin şubesinde gıda güvenliği uzmanı olan Peter Ben Embarek, "Çoğu yetkili başsız tavuk gibi çalışıyor. Hangi temel hastalıkların besinlerden kaynaklandığı ve bunların nasıl ele alınması gerektiğinden, başlıca zehirli maddelerin neler olduğundan haberleri yok" diyor. Çin haber medyası son haftalarda, kalp çarpıntısına yol açabilen klenbuterol ilacı katkılı domuz etinin, bir deterjan maddesi olan boraksa batırıldıktan sonra sığır eti olarak satılan domuz etinin, ağır bir metal olan kadmiyumlu pirincin, arsenikli soya sosunun, ağartıcılarla işlenmiş mısır patlağı ve mantarların, hayvansal antibiyotikli fasulye filizlerinin, şekerli su ve kimyasal madde katkılı şarapların satışa sunulduğunu bildirdi. Araştırmalara göre bazı yumurtalar bile jelatin ve parafin gibi kimyasallardan yapılıyor. Üreticiler yasak katkı maddelerinin yaygın ve ucuz olduğu kıyasıya bir rekabet ortamında faaliyet gösteriyor. Ve uzmanlara göre, sağlıksız yollardan kâr etme ihtimalinin yakalanma ihtimalinden çok daha fazla olduğu düşünülüyor. Hızla büyüyen Çin'de yarım milyon besin üreticisi var. Bunların beşte dördü, 10 veya daha az işçi çalıştırdığı için ya çok seyrek denetleniyor ya da hiç denetlenemiyor. Çin'deki mevcut katı siyasi düzende reform ve art niyetli imalatçıların cezalandırılması için baskı yapan, hükümetin tüketici güvenliğine özen göstermesi için kulis yapan güçlü tüketici lobileri yok. Özel bir ajans olan Küresel Gıda Güvenliği Forumu'nun Pekin şubesini yöneten Sang Liwei, "İnsanlar neredeyse hiçbir şeyi güvenle yiyemiyor. Herkes çaresiz" diyor. Eğitimli Çinliler endişeli. Üst düzey yetkililer bile kendilerini aşağılanmış hissediyor. The People's Daily gazetesinin bildirdiğine göre Başbakan Wen Jiabao, Nisan ortasında yaptığı bir konuşmada hükümet yetkililerine, "Gıda güvenliğindeki bütün bu kirli örnekler yozlaşmanın ve ahlaki çöküntünün çok ciddi bir sorun haline geldiğini göstermeye yeterlidir" diye bir açıklama yaptı. Başbakan Yardımcısı Wang Qishan ise meclis üyeleriyle yaptığı bir toplantıda, "Gerçekten utanç içindeyiz" dedi. Çin 2009'da kapsamlı bir gıda güvenliği yasasını geçirdi ve uluslararası normlara uygun yüzlerce standardı yürürlüğe koymaya başladı. Pekin'deki Çin Tarım Üniversitesi Besin Bilimleri Fakültesi'nin Dekanı Luo Yunbo, "İyiye doğru bir gidiş var" diyor. Fakat bu yeterli değil. Sağlık Bakanı Chen Zhu, Çin'de 10 bin kişi başına yaklaşık bir gıda müfettişi düştüğünü belirtiyor. Bazı besinlerde hiç denetim yok. Bakanın ifadesine göre Çinlilerin tükettiği etin üçte ikisi domuz eti, fakat bunun ancak yarısı denetlenen mezbahalardan geliyor. Kalanlar arka bahçelerde, köylerde veya pazarlarda boğazlanan domuzlardan sağlanıyor, dolayısıyla tahlillerden geçmiyor. Üstelik denetim hâlâ farklı bürokratik kurumlar arasında paylaştırılmış durumda. Süttozu skandalından sonra melaminli tüm süt ürünlerinin imhası için talimat verildiyse de bunlar tekrar tekrar piyasaya çıktı. Müzmin sorunlardan bir başkası da klenbuterol. Bu ilacın hayvan yemlerinde kullanılması, çarpıntı ve başka sağlık sorunlarına yol açabilmesi nedeniyle, neredeyse on yıl önce yasaklandı. Fakat uzmanlar klenbuterolün hâlâ kolayca bulunabildiğini, daha çok kas ve daha az yağ yaptığı, kesimlik hale daha çabuk gelmelerini sağladığı için domuzlara verildiğini belirtiyor. Çin'in en büyük et üreticilerinden Shuangui Grubu Nisan ayında binlerce tonluk et ve et ürününü geri çağırdı. Sebebi de çalıştıkları bir kuruluşun klenbuterol verilmiş domuzları kullandığına dair çıkan yeni haberlerdi. Pekin Gıda Bilimleri Akademisi'nden Profesör Feng Ping, etlerde aşırı düzeyde kimyasal nitrit bulunması nedeniyle defalarca zehirlenme vakasına rastlandığını aktarıyor. Özensiz üreticiler ünlü imalatçılara da zarar veriyor. Hükümet yetkililerinin bildirdiğine göre süt ürünleri ithalatı 2009'da neredeyse beşe katlandı. Çin'de satılan bebek süttozlarının yarısı artık yabancı marka. Şimdi de sıra buharda haşlanmış çöreklerde. Bir süpermarket, kirli bir atölyede bayat çörekleri "geri dönüştürürken" yakalandı. Oysa gerek o marketler zinciri, gerek çörekleri satan öbür perakendeciler tedarikçi Shanghai Shenglu Gıda Şirketi'ni suçluyordu. Çin basınındaki haberlere göre yetkililer şirketin ruhsatını iptal etmiş ve beş müdürünü tutukladı. Marketin önünde duran 65 yaşında bir Şanghaylı, "Gerçekten hiç ahlakları yok. Para için her şeyi yapıyorlar" diyor.
SHARON La FRANIERE