Endonezya Büyüme Sancıları Çekiyor

Sadece birkaç yıl öncesine kadar bölgesinde geri kaldığı düşünülen Endonezya, geçen yıl yüzde 6,1 büyüyerek finans piyasalarının sevgilisi haline geldi. Ancak ülkeye gösterilen ilgi artarken ilerideki büyümeyi kısıtlayabilecek kusurları da göze çarpmaya başlıyor. Yolsuzluktan zarar gören 240 milyon nüfuslu ülkenin verimsiz bir bürokrasisi ve (ekonomistlere göre en önemlisi) ekonomik büyüme karşısında zorlanan bir altyapısı var. Endonezya Üniversitesi'nden Ekonomist Muhammed Hatip Basri, "Altyapıda iyileştirmeler yapılmazsa, yüzde 5'in üzerindeki ekonomik büyümenin sürdürülebilir olacağını sanmıyorum" diyor. 2010'da ülkedeki yabancı yatırımlar yüzde 52 artışla 16,2 milyar dolara ulaştı. Kredi derecelendirme kuruluşu Standard & Poor's, Nisan ayında ülke borçlarının notunu yatırım yapılabilir düzeyin bir altındaki BB+ seviyesine yükseltti. Derecelendirme kuruluşlarının not artırımı, Devlet Başkanı Susilo Bambang Yudhoyono'nun ciddi mali yönetiminin bir sonucu olarak görülüyor. Uzmanların çoğu, ülkenin gelecek yıl yatırım yapılabilir kategoriye yükseleceğini düşünüyor. Endonezya böylece Çin ve Hindistan gibi büyük yükselen piyasalara yaklaşacak. Endonezya Merkez Bankası'nın tahminine göre ekonomideki büyüme bu yıl, güçlü yerli tüketici talebiyle hızla artan emtia ihracatına dayalı olarak yüzde 6,5'e kadar çıkacak. Ancak Basri bunun yeterli olmadığını söylüyor. Ona göre Endonezya'nın gerçekten büyümesi için, nispeten düşük istihdam yaratan palmiye yağı ve kömür gibi emtia ihracından ziyade, emek yoğun sanayilere yatırım çekmesi gerekiyor. Basri, "Kısa vadede sorun çıkmaz. Ama ülke sürekli uluslararası piyasaya bağımlı olamaz. Çünkü günün birinde enerji veya emtia fiyatları dibe vurursa, bu bizi etkiler. Bana göre en etkin kısıtlayıcı faktör altyapı" diyor. Limanlarla havaalanlarının büyük çoğunluğu çok eski ve yetersiz. Sık görülen elektrik kesintileri, konutlar ve şirketler için sorunlar yaratıyor. Cakarta'daki trafik tıkanıklığının yakıt israfı, iş saati kaybı ve hastalıklara yol açarak ekonomiye yılda 1,5 milyar dolarlık maliyet oluşturduğu tahmin ediliyor. Altyapı iyileştirme planları, çoğunlukla arazi istimlâkiyle ilgili sinir bozucu zorluklar nedeniyle sürekli engellerle karşılaşıyor. Altyapı projelerinde tazminat karşılığı arazi istimlâkini kolaylaştıran önemli bir değişiklik olan ve çoktandır beklenen arazi istimlâk kanunun, Endonezya Temsilciler Meclisi'nden bu yıl geçmesi bekleniyor. Endonezya Yatırım Koordinasyon Kurulu Başkanı Gita Wirjawan'a göre, hem bu değişiklik hem de ülkenin başındaki diğer bela olan yolsuzluğa karşı alınan önlemler, büyük altyapı ve sanayi yatırımlarının önündeki engel lerin yakında giderileceğinin işareti. Wirjawan, "Biz Çin'e benzemiyoruz. Burada kararlar Çin'deki gibi alınmaz. Endonezya bulmacanın diğer parçalarını nasıl birleştireceğini anlamaya çalışan ve yeni işleyen bir demokrasi" diyor. Wirjawan yabancı yatırımların Endonezya'nın madencilik ve tarım gibi birincil sektörlerinin dışındaki sahalara da yöneldiği iddiasını desteklemek için yatırımlara dair en son verilere dikkat çekiyor: Ülkeye geçen yıl yapılan 16,2 milyar dolarlık yabancı yatırımın 13,2 milyarı ulaştırma, gıda ve imalat sektörlerine gitti. Nüfusun yaklaşık yüzde 60'ının 39 yaş ve altında olduğu Endonezya'nın demografik açıdan "fırsat noktasında" bulunduğunu söyleyen Wirjawan, bu durumun önümüzdeki 15 yıl boyunca süreceğini belirtiyor. Standard Chartered bankasının Endonezya biriminde çalışan baş ekonomist Fevzi İhsan için Endonezya, tüm kusurlarına rağmen cazip bir yer olmayı sürdürüyor. İhsan, "Altyapı konusundaki gelişmeler yavaş olsa da, ekonominin diğer iki temel ayağı olan iç tüketim ve emtia ihracatı iyi gidiyor" diyor. Sınırlı sayıdaki insan için mevcut durum gayet iyi. "Ojek" denilen motosiklet taksi kullanan Tevfik geçimini, işe gidip gelirken trafik tıkanıklığından kurtulmak isteyen yılgın kişileri taşıyarak kazandığını söylüyor. Endonezyalıların çoğu gibi yalnızca tek bir isim kullanan Tevfik, "Ojek sürücüleri için trafik harika, çünkü insanları başka seçenekler aramaya itiyor" diyor. Yakın bir gelecekte yapılması planlanan ve trafik sıkışıklığını gidermesi beklenen tramvayla ile ilgili fikri sorulunca kahkaha atan Tevfik, "Büyük olasılıkla asla gerçekleşmeyecek" diyor.