Sanat Eserleri Dalgalı Bir Seyir İzliyor

Rekor fiyattan satılan sanat eserleri sürekli haber oluyor. Son on yılda modern sanat eserlerinin değer artısı, hisse senetlerini geçti. Ancak bu yükselişten tüm sanat eserleri aynı derecede yararlanamıyor. Sanattan anlamayan insanlar için en şaşırtıcı şey, eserlerin değerindeki ani değişim olmalı. Örneğin, Larry Rivers'a ait boyalı bir sigara kutusunun değeri eskiden 40 bin doları bulurken, geçen Eylül'de 4 bin dolardan az bir fiyata satıldı. Eric Fischl'ın uzun elbiseli figürleri resmeden tablosu Nisan'da, altı yıl önceki fiyatının 70 bin dolar altında, 194 bin 500 dolara satıldı. Francesco Clemente'nin Sotheby's müzayede evi tarafından bir yıl önce 90 bin dolar değer biçilen "Parabola" adlı tablosu, Mart'ta bunun üçte biri fiyata satıldı. Los Angeles Çağdaş Sanat Müzesi Müdürü Jeffrey Deitch, "Sanatta itibar zaman içinde çok değişir. Picasso gibi en büyük isimlerin itibarı bile değişkenlik gösteriyor" diyor. Kuşkusuz bir eserin değeri, "duvar etkisi" olarak adlandırılan boyutu (ne kadar büyükse o kadar iyi), durumu, kökeni ve ne kadar tanındığı gibi faktörlerce etkilenebilir. Örneğin Andy Warhol rağbet gören bir marka. Warhol'un Mayıs'ta Christie's müzayedesinde açık artırma savaşına yol açan bir otoportresi, tahmini değeri 30 milyon doların çok üzerine çıkıp 38,4 milyona satıldı. New Yorklu sanat danışmanı Mary Hoeveler, "Bazıları fazla bilinen ustaların eserlerine rağbet ediyor" diyor. Fiyatlar olumsuz eleştirilerden veya bir sanatçının uzun zamandır büyük bir sergi açmamasından dolayı düşebiliyor. Ünlü bir koleksiyoncunun bir sanatçının eserini bulundurması yararlı. Tanınmış koleksiyoncular, aldıkları eserleri de ünlü ediyor. Bu yüzden, İngiliz reklam kralı ve sanat koleksiyoncusu Charles Saatchi 1980'lerde İtalyan sanatçı Sandro Chia'nın düzinelerce eserini alıp sonradan satınca, Chia'nın eserlerinin piyasasını düşürüp onun kariyerine zarar verdi. New Yorklu galerici Cristin Tierney, "Bazılarının gözleriyle değil de, kimin ne aldığını duyup kulaklarıyla eser alması talihsizlik. Bunlar kâr peşinde, sanatla gerçekten ilgilenmiyorlar" diyor. Bir de basit arz talep kuralı var. Ama çoğu seri imalat olan Warhol'un eserleri hâlâ yüksek fiyatlardan satılıyor. New York Doyle müzayede evinden Elaine Stainton, "Warhol'un eserlerinin kaç kopyası olduğunu bilseler, bu kadar yüksek para vermezlerdi" diyor. Clemente'nin eserlerinin müzayede fiyatlarındaki değişim iyi bir örnek. İçlerinde Julian Schnabel, Keith Haring ve Jean-Michel Basquiat'ın da bulunduğu gruba üye olan Clemente, 1980'lerde sanat dünyasının gözdelerindendi. Genelde bedene odaklanan tabloları ve gravürleri bir dönem öyle tutuldu ki, bir kere üç New York galerisinde aynı anda Clemente sergisi vardı. Oysa artık dünyanın en etkili galerilerinden Gagosian'da temsil edilmiyor. Yine de, New Yorklu sanat eleştirmeni Roberta Smith 2007'de onun için, "İtalyan Yeni Dışavurumcularının en kalıcı olanı" demişti. Müzayedelerde başarısız olan sanatçıların temsilcileri, buradaki fiyatların aslında eserlerin gerçek değerini yansıtmadığını söylüyor. Onlara göre en iddialı eserler özel müşterilere satılıyor ve fiyatları genelde kamuoyuna duyurulmuyor. Tüm sanat eseri satışlarının sadece yarısı müzayedelerde yapılıyor. Schnabel ve Fischl'ı temsil eden Mary Boone Galerisi'nin Müdürü Ron Warren, "Müzayede, gerçekten dikkatle kullanılması gereken bir araç" diyor. "Müzayedeler son derece kaba bir ölçüt" diyen Pace Galerisi Müdürü Marc Glimcher, asıl iyi ölçütlerin "Kaç galeri sanatçı için sergi düzenlemeye çalışıyor?", "Sanatçının bu yıl kaç sergisi oldu?" ve "Eserleri kaç farklı kıtada sergilendi?" gibi sorulara verilen cevaplar olduğunu söylüyor. Ama bugünlerde sanat eserlerine yatırım yapanların çoğu müzayede verilerini dikkate alıyor. Sanat danışmanlığı firması Artvest'in ortağı Michael Plummer, "Fiyatların iniş çıkışlarını belirleyecek başka bir doğrulanabilir ölçüt yok" diyor. Nihayetinde çoğu kişi, sanatçıların değerinin genelde (sonbaharda Floransa Uffizi Galerisi'nde Clemente'nin eserlerine yer verecek sergi gibi) yeni bir müze sergisi türü şeylere bağlı olarak inip çıktığı görüşünde birleşiyor. Tierney, "Clemente bu aralar '1980lerin sanatçısı' olarak görülüyor. 5 yıl sonra bu değişebilir. Belki de şimdi Clemente almanın tam zamanıdır. Herkesin önüne geçip ileride büyük para kazanabilirsiniz" diyor.