Altına Hücum Mahkemelik Oldu

Kanadalı bir madencilik şirketi birkaç yıl önce El Salvador'a geldiğinde, ülkenin yemyeşil tepeleri kadar çevre dostu olacağına dair söz vermişti. Madencilik için gerekli büyük miktarda su, ülkenin can damarı olan Rio Lempa nehrinden değil, yağmurdan sağlanacaktı. Kayalara gömülü altını ayrıştırmak için kullanılan zehirli bir kimyasal olan siyanür doğal yollardan seyreltilecek, iki kanallı geniş havuzlarda güneş ışığıyla kurutulacaktı. Ve ülkenin en yoksul bölgelerinden birinde yüzlerce kişiye iş sağlanabilecekti. Yüz milyonlarca dolar değerinde olabilecek bir maden damarını işlemeye çalışan Kanada şirketi Pasific Rim'in Genel Müdürü Tom Shrake, "Kuzey Amerika'daki başka hiçbir madencilik şirketi bu düzeyde çevre korumasına sahip değil" diyor. Ancak halkın madencilik konusundaki endişeleri artınca kamuoyu tepkisinden çekinen yöneticiler şirkete madencilik ruhsatı vermekten son anda vazgeçti. Pasific Rim de kârını başka yolla elde etmeye karar verdi. Dava açıp ülkenin kendisine 77 milyon dolar tazminat vermesini talep etti. Pacific Rim, El Salvador hükümetini uluslararası bir yatırım mahkemesine dava etti. Bu, hakkının yendiğini düşünen petrol, doğalgaz ve maden yatırımcılarının çoğu gelişmekte olan ülkede uğradıkları kayıpları telafi etmek için ticaret anlaşmalarının hükümlerine dayanarak son yıllarda açtığı çok sayıda davadan biri. En yüklü tazminat kararlarından biri geçen yıl verildi: Bir uluslararası hakemlik kurulu Ekvador'un petrol anlaşmalarına dair davaların karara bağlanmasını geciktirdiği iddiası üzerinden ihtilaf yaşayan Chevron'a 700 milyon dolar ödemesine hükmetti. Ancak Chevron Ekvador'un kendi yargı sistemi dâhilinde çok daha büyük bir çevre davasını kaybetti. Şu an Washington'daki bir Dünya Bankası mahkemesinin baktığı Pacific Rim davası, 2005'te onaylanan Orta Amerika Serbest Ticaret Anlaşması'na (CAFTA) dayanarak yapılan ilk şikâyet. El Salvadorlu yetkililer ise davayı, 20 yıllık kanlı bir iç savaş sonrası kurumlarını düzeltmeye çalışan bir ülkenin egemenliğine saldırı olarak görüyor. El Salvador'u destekleyen bir sunum hazırlayan Washington'daki Uluslararası Çevre Hukuku Merkezi avukatlarından Marcos Orellana, "Mahkemeyi El Salvador'a çevre politikalarını dikte ettirmek için kullanıyorlar" diye konuşuyor. Altın fiyatlarının rekor seviyelerde olduğu bir dönemde şirketler yeryüzünün her noktasında maden arıyor. Orta Amerika'da yeni madenlerin açılmasının yanı sıra eski madenlerden miras kalan çevre kirlenmesi bölgeyi ticaret davalarının odak noktası haline getiriyor. Kanada Cafta üyesi olmadığı için Pacific Rim davayı ABD'de açtı. Duruşmalar epey hararetli geçiyor, zira her iki taraf da halkın iradesini temsil ettiğini öne sürüyor. Pacific Rim bazı çalışanlarının tehdit edildiğini, diğer taraftakiler ise son birkaç yılda bazı madencilik karşıtlarının öldürüldüğünü veya ortadan kaybolduğunu söylüyor. Geçen yıl yabancı yatırımda düşüş yaşayan tek Orta Amerika ülkesi olan El Salvador, 1999'dan bu yana maden arama faaliyetleri için 29 ruhsat verdi. Fakat El Salvador Adalet Bakanı Benjamin Mazzini, yatırımcılar, çevre grupları, yabancı uzmanlar ve diğerleri endüstriyi sıkı bir şekilde düzenleyen bir plan hazırlayana kadar yeni ruhsatlar verilmeyeceğini söylüyor. Pasific Rim'in Genel Müdürü Shrake ise buna karşı çıkarak, şirketinin çevresel bakımdan yapmaya çalıştığı kadar temiz bir projeyi bile onaylanmamasının diğer yatırımcıları kaçırdığını söylüyor. Pacific Rim'de şoför olarak çalışan 49 yaşındaki Neto Mendez Murillo ve bölgenin diğer sakinleri çok ihtiyaç duydukları işler için madenin nihai ruhsatı almasına bel bağlıyor. Murillo'ya göre şu an çalışma seçenekleri, mısır, fasulye ve şekerkamışı tarlalarında düşük ücretli işler veya ABD'deki kaçmak. Fakat maden karşıtı protestoların birinde bir iş aracının üzerine çıkan çiftçi Francisco Pineda, şirketin kullanılacak siyanürün hepsini kontrol altında tutabileceği konusunda kuşkuları olduğunu söylüyor. "Söylediklerine inanmıyoruz. Nehir bizim için çok önemli ve zaten dengesini bozdular. Biz burada hayatta kalmak için mücadele ediyoruz" diyor. RANDAL C. ARCHIBOLD