2001 Arjantin Krizinden Yunanistan İçin Dersler

Arjantin'in 2001'de borçlarını ödeyemeyerek if las etmesi ve devalüasyona gitmesinin yarattığı zayıflatıcı etkiler hâlâ sürüyor. 29 Haziran'da harcamaları kısmayı bir oy farkla kabul ederek borcunu ödeyememekten kıl payı kurtulan Yunanistan için Arjantin örneği öğretici olabilir. Bir ders, Arjantin'in hâlâ küresel kredi piyasasına girememiş olması. Buenos Aires'in kuzeyindeki Rosario'dan işletme danışmanı Jaime Abut, "Borçları ödememek maliyetsiz bir şey değil. Arjantin artık ciddi bir ülke olarak görülmüyor" diyor. Ekonomistlere göre Yunanistan'ın durumu Arjantin'den daha bile kötü olabilir. Büyük bir tarım ürünleri ihracatçısı olan Arjantin her zaman dış ticaret fazlası vermiştir. Büyük ölçüde hizmet sektörü ve özellikle de turizme dayalı Yunanistan ekonomisi ise ticaret açığı vermesiyle ünlü. Ayrıca Arjantin iflas ettiği 2001'de gayrisafi yurtiçi hâsılanın (GSYH) yüzde 3,2'si kadar bütçe açığı vermişti. Yunanistan'ın açığı geçen yıl GSYH'nin yüzde 10,5'ine ulaştı. Avrupa Birliği'nin koyduğu sınır yüzde 3. Yunanistan'ın GSYH'nin yüzde 150'sini bulan borcu, Arjantin'in 2001'deki yüzde 54'lük oranından çok daha kötü. Ancak Yunanistan'ın belki de en büyük sorunu, euro kullanması. Bu yüzden, emsalsiz ve korkunç bir adım atıp Euro Bölgesi'nden çıkmadıkça, Arjantin'in yaptığı gibi parasının değerini düşüremez. Arjantin ekonomisi tüm zorluklara rağmen 2003'ten beri yılda yüzde 8'den fazla büyüdü. Brezilya'ya otomobil ihracına yeniden başlayan ülkede turizm de gelişti. Ekonomik danışmanlık şirketi Econviews'ten Eric Ritondale, "Yunanistan'ın asıl sorunu, verimliliğiyle kıyaslanınca fazlasıyla değerli bir parası olması" diyor. 1990'larda aşırı yüksek enflasyonu dizginlemeye çalışan Arjantin, para birimi pezonun değerini ABD dolarına sabitledi. Artan küresel faiz oranları nedeniyle bu stratejinin sürdürülemez olduğu anlaşıldı. Ülkedeki birçok sektörün özelleştirilmesi yüksek işsizliğe yol açsa da, ekonomiyi daha verimli hale getirdi. (Yunanistan şimdi büyük bir özelleştirme baskısı altında.) Ancak Arjantin'de 1999'a gelindiğinde, yoksulluk ve işsizlik hızla artıyordu. Şimdi Yunanistan'da olduğu gibi, toplumsal gerginlik büyüyordu. 2001'de Arjantin'de yol kesme ve yağma olaylarının görüldüğü 8 genel grev yapıldı. Birçok Arjantinli ülkeyi terk etti. Siyasi risk danışmanlığı veren Eurasia Group'tan analist Daniel Kerner, Arjantinlilerin "bu ülke umutsuz" hissine kapıldığını anımsıyor. Hükümetin düşmesi ve 10 gün içinde dört başkanın göreve gelmesinin ardından beşinci başkan Eduardo Duhalde, 2002'de devalüasyon yaptı. Kısa süre sonra da kongre borçların ödenmemesini onayladı. Duhalde'nin halefi Néstor Kirchner 2003'te, halen uygulanan yeni bir ekonomik modeli benimsedi: ihracatı teşvik edip ithalatı caydırmak için para birimini zayıf tut, bütçe ve ticaret fazlasını sürdür. Tarımsal emtia fiyatlarındaki küresel artış, bu stratejiye yardımcı oldu. Büyük bir soya üreticisi olan Arjantin, 2003'te 200 dolar olan soyanın ton fiyatının, yaklaşık 500 dolara çıkmasına tanık oldu. Yunanistan'ın bu çeşit güzel sürprizler bekleme şansı yok. Ancak Arjantin'in borcun yeniden yapılandırılması tecrübelerinden bazı dersler çıkartabilir. Ekonomistlere göre en önemli ders, Arjantin'in yaptığını yapmamak olur. Arjantin hükümeti iki borç yapılandırmasından ilkini 2005'te yaptı. İçlerinde İtalyan ve Japon emeklilik fonlarının da olduğu hükümet dışı yabancı yatırımcılar, yatırımlarının üçte ikisini kaybetti. Parası tamamen ödenen tek alacakl ı , Arjantin'in 1990'lardan itibaren 9,8 milyar dolar borçlandığı IMF'ydi. Arjantin daha sonra IMF'den borç almadı. IMF ve AB'nin kurtarma planı için şart koştuğu harcama kesintilerini kabul eden Yunanistan için, kemer sıkma önlemleri büyük bir sosyal sıkıntı kaynağı. Arjantin'in henüz yapmadığı en önemli iş, Paris Kulübü'ne mensup 19 alacaklı ülkeye hâlâ ödemediği 9 milyar dolarlık borcunu kapatmak. Uzmanlara göre Arjantin küresel borçlanma piyasalarına dönse bile, muhtemelen komşusu Brezilya'nın ödediğinden yaklaşık iki kat fazla faiz ödemek zorunda kalacak. Ancak yine de, kriz sırasında parasının değerini düşürebilmesinin de etkisiyle Arjantin ekonomisi büyüyor. İşçi ler in 2002'de idareyi devralmasından sonra ayakta kalan erkek takım elbisesi fabrikası Brukman'ın yöneticisi 68 yaşındaki Matilde Adorno, "İşimizi kaybedeceğimiz düşüncesiyle, 1990'ların sonunda değişimden dehşet duyarak yaşadık. Bugün siparişlere yetişemeyecek kadar fazla iş yapıyoruz" diyor. Arjantin'in Yunanistan'a verebileceği bir ders de kaderciliğin bir yararının olmaması. Anal ist Kerner, "Birçok kişi Arjantin'in bir daha toparlanamayacağını söylüyordu. Ama bu doğru çıkmadı" diyor.