İran'daki Nükleer Faaliyetler Ona Emanet

Tahran sokaklarında bir suikast girişimini kıl payı atlatmasının üzerinden bir yıldan az zaman geçen İran'daki mollaların ülkenin Atom Enerjisi Kurumu'nun başına getirdiği Feridun Abbasi, bazı ülkelerin gizli servis yetkililerinin İran'ın nükleer yakıt üretiminde beklenmedik hızlanma olarak tanımladıkları süreci yönetiyor. Bu yılın başlarında Tahran'ın tercihini Doktor Abbasi'den yana kullanması Batı'ya verilmiş açık bir mesajdı. Üniversitede çalışan bir bilim insanı olarak Abbasi'nin İran dışına seyahat etmesi BM Güvenlik Konseyi tarafından yasaklanmıştı çünkü konseye göre Abbasi'nin esas amacı enerji santralleri inşa etmek değil nükleer silah üretmekti. Nitekim son haftalarda Abbasi dünya kamuoyuna, ülkesinin atom bombası yapımında kullanılan türde nükleer yakıt üretimini hızlı bir şekilde üç kat artırdığını duyurdu. İran'ın bu yönde attığı son derece somut adımlarla ilgili yapılan açıklamaların ardındaki gerçeği çözebilmek, özellikle de Tahran'ın geçen yıl nükleer altyapısına darbe vuran Stuxnet adlı bilgisayar virüsü ile Batı'nın yaptırımlarının küçük engellemelerden ibaret olduğunu dünyaya gösterme kararlılığına sahip olduğu bir dönemde, her zaman güç. Fakat uluslararası nükleer denetçilere ve Amerikan yetkililerine göre tüm veriler İran'ın Kum şehri yakınlarındaki bir yeraltı nükleer tesisinde santrifüjler kurmaya hazırlandığını gösteriyor. Denetçilerle Avrupalı ve Amerikalı yetkilileri endişeye sürükleyen, İran'ın yaklaşık yüzde 20 saflık oranına dek zenginleştirilmiş uranyum üretmeyi hedeflediğini açıklamış olması. İran ısrarla bu yakıta bir tıbbi araştırma reaktörü için ihtiyaç duyduğunu söylüyor. Ne var ki geçen ay İngiltere Dışişleri Bakanı William Hague bu açıklamayı gerçekleri örtbas eden bir hikaye olarak nitelendirdi. Guardian gazetesine konuşan Hague, "Kum'daki yeraltı tesisinde yeterli miktarda yüzde 20 zenginleştirilmiş uranyum toplandığında, İran'ın bunu nükleer silah maddesi haline getirmek için sadece 2 veya 3 aya ihtiyacı olacak" dedi. Londra'daki Uluslararası Stratejik Çalışmalar Enstitüsü'nün nükleer silahların yayılmasının engellenmesi ve silahsızlanma programı direktörü ve İran uzmanı Mark Fitzpatrick, Tahran'ın nükleer silah üretme çabasının hızlandığını belirtiyor "İran uranyum üretimini ve çalışmakta olan santrifüj sayısını artırdı. Şu anda çok sayıda ikinci nesil santrifüj devreye sokuluyor" diyor. Obama yöntemindeki üst düzey yetkililer de bu değerlendirmeye katılıyor, fakat telaşa kapılmış bir halleri yok. Onlara göre İran hâlâa eski ve güvenilmez bir santrifüj modellerini kullanıyor. BM, Abbasi'yi Savunma Bakanlığı bünyesinde çal ışan ve Devrim Muhafızları'nda görev yapan, batılı gizli servisler tarafından da Tahran'ın nükleer silah edinme çabasının başını çeken Muhsin Fahrizade'yle "yakın işbirliği" içindeki üst düzey bir bilim insanı olarak tanımlıyor. Fahrizade yı l lardır ortalıkta görünmüyor. Abbasi'nin yaşadığı deneyim Fahrizade'nin niye böyle yaptığını açıklayabilir. 29 Kasım 2010'da işine giderken Abbasi motosikletli bir kişinin arabasının kapısına bomba yerleştirdiğini gördü. Bomba patlamadan saniyeler önce karısıyla beraber arabayı terk etti. Fakat aynı gün gerçekleşen bir başka saldırıda Abbasi'nin meslektaşlarından biri hayatını kaybetti. İran bu saldırılardan İsrail gizli servisi Mossad ve ABD'yi sorumlu tuttu. Çölün ortasındaki Natanz nükleer tesisinin istikrarlı bir şekilde çalışmasını sağlayan Abbasi oldu. Ayrıca, Kum yakınlarında dağın içine oyulmuş bir tesiste İran'ın uranyum zenginleştirme programını yeraltına doğru genişletme çalışmalarına liderlik ediyor.
DAVID E. SANGER ve WILLIAM J. BROAD