İsrailliler Devletin Artık Umursamasını İstiyor

İsrail'de başlayan çadır protestoları hayat pahalılığına odaklanıyor ancak arkasındaki temel etken devletin vatandaşlarına karşı sorumluluğunu yerine getirmemesi. Pek çok İsrailli yaptıkları fedakârlıkların karşılık bulmadığını hissediyor. İsrail'in çoğunluğunu oluşturan Yahudi vatandaşları çok sayıda savaşın yaşandığı süre içinde toplumun refahı adına kişisel ihtiyaçlarından feragat ettiklerini düşünüyor. 1980'lerde ülkenin ekonomik anlamda çökmemesi için yapılan sosyal devletten serbest piyasa ekonomisi ve özelleştirmeye geçiş toplumsal beraberliğe darbe vururken fiyatların artmasına ve paranın sadece birkaç zenginin elinde toplanmasına yol açtı. Protestocular hükümetin ortalama vatandaş için elinden geleni yapmaktan (yaşayabilecekleri bir ev ve yiyecek sağlamaktan) vazgeçtiğini ve İsrail'i ayakta tutan birliktelik hissinin küresel kapitalizme ve bireyselciliğe yenik düştüğünü düşünüyor. İsrail'in en saygın yazarı Amos Oz, Haaretz gazetesinin baş sayfasında yayınlanan bir makalesinde, "Bu protestoların merkezinde, hükümetin insanların sıkıntılarına olan duyarsızlığına, çalışan nüfusa yapılan çifte standarda ve toplumsal birlikteliğin yok olmasına duyulan öfke yatıyor" diye yazdı. İsrail yalnızca 63 yıl önce çatışmalar sonucu kurulmuş küçük ve son derece içine kapanık bir ülke. İsrail tarih, kutsallık ve kurtuluş olgularından doğmuş olduğuna dair lirik bir söylem yaratmaya diğer ülkelerin hepsinden daha fazla çabalıyor. Bu yüzden yazarlar ve şairler toplumsal diyalogda uzun süre saygın bir konumdaydı. Oz ve diğer iki yazar David Grossman ve Meir Shalev'in yıllarca siyaseten "demode" olarak görülmelerinin ardından kamuoyu önüne sık sık çıkmaya başlamaları kayda değer bir gelişme. Yazarlar, başarısız Orta Doğu barış sürecinde keskin bir düşüş yaşayan siyasi sol akımda yer alıyordu. Ancak İsrail toplumunun geçmiş başarıları ve uzun dönem hedefleri konusunda bilgeliklerine bir kez daha başvuruluyor. Grossman ülkenin en çok satan gazetesi Yediot Aharonot'un baş sayfasında yer alan yazıda, Kudüs'teki protestocuların arasına katıldığında (ülkenin dört bir yanından 150 bin kişi gösteriye katıldı) başlangıçta kendini rahatsız hissettiğini söyledi. Grossman, "Fakat birkaç adım attıktan sonra bir şey kanınıza giriyor. O ahenk, o hareketlilik, o birliktelik… Tehditkâr, kimliksiz bir beraberlik değil, 'Buradayız ve doğru olanı yapıyoruz' dercesine, kalabalık bir aile gibiydik. Ama sonra insan birdenbire şaşkınlığa uğruyor. 'Şimdiye dek neredeydik? Bunun olmasına nasıl izin verdik?' sorusunu soruyor" diye yazdı. İsrail sokaklarında olan biteni yorumlamak için herkes büyük çaba harcıyor. Yüksek konut ya da temel gıda fiyatları düşürülürse, protestocular evlerine döner mi? Bu gizli bir sol hareketi mi? Gerçek amaçları Batı Şeria'daki yerleşimleri boşaltmak mı? İsrail Yahudi Ajansı'nın Başkanı Sallai Meridor, durma noktasına gelen Ortadoğu barış sürecine, Ortadoks Yahudilere verilen ekonomik desteğe, ortalama vatandaşa yansımayan büyük zenginliklere ve büyük şehirlerde yaşayan laik, eğitimli kişilerin ülkenin sağa kayması ve muhafazakârlaşmasıyla elit statüsünü kaybettiği hissine değiniyor. Fakat Meridor'a göre, çadır kampları kuran yeni bir genç liderler neslinin ortaya çıkması da en başarılı binlerce lise mezununun askere gitmeden önce katıldığı liderlik okullarının geçtiğimiz on yıldaki yükselişinden kaynaklanıyor olabilir. "Eğitim aldılar ve artık ülke yönetimiyle ilgili bir şeyler söyleyecek gücü kendilerinde buluyorlar" diyor. Protesto organizatörlerinin genç olmasından başkaları da etkileniyor. Beş torunu olan Tel Avivli Yael, "Neyi savunduklarını umursamıyorum. Eğitimli gençlerin ayağa kalkması ve toplumun yeniden şekillendirilmesine katkıda bulunması beni sevindiriyor o kadar" diyor. Jerusalem Post'un sağ görüşlü köşe yazarı Martin Sherman, İsrail'deki konut krizini çözmenin basit bir yolunun Batı Şeria'da daha fazla yerleşim inşa etmek olduğunu söylüyor. Protestocular ise tam tersini savunuyor. Onlara göre Batı Şeria'daki yerleşimlere yapılan yatırımlar, İsrail'deki inşaatları azalttı ve bir değişim gerekiyor. Sherman, bu görüşün hareketin asıl amacını yansıttığını söylüyor. "Siyasi olmayan, gerçek bir toplumsal beraberlik mi? Hadi oradan!" diyor.
ETHAN BRONER