Sorun Borç Değil Ekonomi

Tüm işaretler, büyük Bat ı ekonomilerinin sürekli bir durgunluğa gireceğini gösteriyor. Başkan Barack Obama'nın 2 Ağustos'ta imzaladığı borç azaltma anlaşmasının finans piyasalarını rahatlatması, yatırımcı güvenini tekrar sağlaması ve ekonomik büyümeyi desteklemesi bekleniyordu. Ama anlaşmanın ardından küresel para piyasalarında hızlı bir düşüş oldu. Bu teori buraya kadarmış. Piyasalardaki kötümserliğin nedeni, reel ekonomiye dair kötü haberler. ABD hükümet raporlarına göre tüketici harcamaları, imalat sanayi üretimi ve dayanıklı tüketim malı satışları beklentilerin altında. İstihdam artışı zayıf. Avrupa'daki durum daha da kötü. ABD'nin uzun süreli durgunluğa saplanması dünyanın kalanı için kötü bir haber, çünkü ABD'deki zayıf talep dünya ekonomisini kaçınılmaz olarak yavaşlatır. Büyük bütçe açıkları ekonomik krizin nedeni değil sonucu. Zayıf ekonomiye kemer sıkma önlemleri de eklenince, alım gücü iyice düşüyor. Bütçe açığı tartışmasında iki ayrı sorun birbiriyle karıştırılıyor: Mevcut ekonomik durgunluktan nasıl çıkılacağı ve uzun vadeli mali sorunların nasıl çözüleceği. ABD ve Avrupa, yaşlanan nüfusun yarattığı maliyetler gibi yapısal sorunlarla uğraşmak zorunda kalacak. Ama bu sorunların finansal çöküşten kaynaklanan mevcut krizle hemen hiçbir ilişkisi yok. (2008'deki çöküşten önce çoğu ülkenin bütçesi denge durumuna yakındı.) Buna rağmen sağcı siyasetçiler, şimdi büyük harcama kesintileri yapılmasını istemek için bu uzun vadeli kaygıları istismar etti. Bütçe açığı anlaşması görünüşte Cumhuriyetçilerin Çay Partisi kanadı için büyük bir zafer, Başkan Obama için de yenilgiydi. Cumhuriyetçiler ABD'nin temerrüde düşmesine izin verme tehdidiyle Beyaz Saray'ı ciddi bütçe kesintilerine zorladı. Obama'nın uzlaşma konusundaki istekliliği zayıflık işaretiydi. Başkanın kamuoyu desteği çoktandır sabit veya düşüyor. Ama Kongre'nin görünümü daha da kötü. The New York Times/CBS News anketine göre Amerikalıların yüzde 82'si Kongre'nin performansından mutlu değil. Cumhuriyetçilere yönelik destek Demokratlarınkinden az. Ankete katılanların yüzde 62'si istihdam yaratılmasını öncelikli görürken sadece yüzde 29'unun harcama kesintilerine öncelik vermesi, Çay Partisi siyasetçileri için kötü haber. Borç anlaşmasının piyasaları rahatlatmayı başaramaması ve ekonomik krizin derinleşmesi, siyasi dinamikleri Obama lehine değiştirebilir. Bütçe anlaşmasına göre, Kongre'de iki partinin de katıldığı özel bir komite Kasım sonuna kadar en az 1,2 trilyon dolarlık ek kesinti yapacak. O zamana dek ekonomi muhtemelen daha da zayıflayacak ve daha büyük kesintiler yapılmasını sadece birkaç siyasetçi destekleyecek. Bunun yerine, Cumhuriyetçiler ekonomiyi canlandırmak için vergi indirimleri sağlamaya çalışırken, Demokratlar kamu harcamalarını ve istihdam yaratılmasını desteklemek amacıyla zenginlerden daha çok vergi alınmasını isteyecek. Bu en azından, Obama'nın kazanabileceği makul bir tartışma. Kamu açığı saplantısının zayıflaması ve daha acil olan iki dipli durgunluk tehlikesinin geç de olsa öne çıkışıyla bu kaygı, Obama ile Demokratların gücünü artırabilir. Finans piyasaları karışık sinyaller gönderiyor. Hedge fonları Avrupa'nın daha zayıf ekonomilerini tahvillerini satarak sıkıştırıyor. Finans yetkilileri devlet borcu krizine kemer sıkma talebiyle tepki veriyor. Kemer sıkma tedbirleri kötü bir çözüm çünkü bunlar talebi düşürüyor ve ürünleri satın alacak tüketici sayısını azaltıyor. Ufukta durgunluğun göründüğü bu küresel krizde, ABD'nin Avrupa'dan ve aslında dünyanın çoğu ülkesinden çok daha fazla seçeneği var. Washington Charles de Gaulle'ün "aşırı ayrıcalık" dediği, küresel standart olarak tanınan bir parayı basma ve kendi para biriminden düşük faizle borçlanma olanağından hâlâ yararlanıyor. ABD zaten Amerikan finans kuruluşlarının pervasızlığından kaynaklanan uzun sürmüş bir ekonomik krize çare bulma konusunda benzersiz bir yeteneğe sahip. Ama bunun için genel kabul edilen inanışların kökten değişmesi gerekecek. ABD istihdam yaratma ve talebi canlandırma amaçlı muazzam bir kamu yatırımı programıyla ekonomik durgunluktan çıkışa öncülük edebilir. Altyapı, temiz enerji, demiryolu ulaşımı, ileri su ve kanalizasyon sistemleri ile akıllı elektrik şebekesine odaklanan kamu harcamalarının büyük kısmı, özel sektörde istihdam yaratır. ABD'deki talebin toparlanması, dünyadaki ticari ortaklarına yarar. Winston Churchill, Amerikalıların - diğer tüm seçenekleri denedikten sonra - daima doğru olanı yapacağına güvenebileceğimizi söylemişti. İkinci Dünya Savaşı'nın ardından, ekonomiye oranı mevcut borçtan çok daha büyük olan devasa savaş borçlarını ödemeye odaklanmadık. Savaş Gazileri Yasası ve Marshall Planı gibi önlemlerle ekonomik toparlanmaya yoğunlaştık. Ekonomik büyüme de borç sorununu halletti. Dünya şimdi ABD'nin böyle bir sağduyu göstermesine ihtiyaç duyuyor.
İSTİHBARAT ROBERT KUTTNER