Her Şeyin Teorisi (Bir Açıdan)

Londra yanıyor. Arap Baharı, Arap dünyasında halk isyanlarını tetikliyor. İsrail Yazı, uygun fiyatlı konut yokluğunu ve şu anda birkaç büyük kapitalistin ülkeye hükmetme şeklini protesto eden 250 bin İsrailliyi sokaklara döktü. Atina'dan Barselona'ya kadar Avrupa'nın şehir meydanları, işsizliğe ve büyüyen gelir uçurumuna öfke kusan gençlerin kontrolüne geçerken, aniden ortaya çıkan öfkeli Çay Partisi Amerikan siyasetini alt üst ediyor. Neler oluyor? Olayların ortak bir özelliği varsa bence bu, İsrailli orta sınıfların isyanındaki sloganlardan birisinde bulunabilir: "Ulaşılabilir bir gelecek uğruna savaşıyoruz". Orta ve alt sınıftan birçok insan, "geleceğin" artık erişemeyecekleri kadar uzak olduğunu hissedip bunu liderlerine söylüyor. Neden şimdi? Öncelikle, küreselleşme ile bilgi teknolojisinin tamamen yeni bir aşamaya girdiği gerçeği var. Bulut bilişim, robot teknolojisi, 3G kablosuz erişim, Skype, Facebook, Google, LinkedIn, Twitter, iPad ve internet erişimli akıllı ucuz telefonlar sayesinde dünya, bağlantılı olmaktan aşırı bağlantılı olmaya geçti. Bugün dünyadaki en önemli yönelim bu. Şimdi orta sınıfa girmek için daha sıkı ve akıllıca çalışma ve hiç olmadığı kadar hızlı uyum sağlama mecburiyetimizin önemli bir nedeni işte bu. Tüm bu teknolojiler ve küreselleşme, giderek daha fazla "alışılmış" işi yani eskiden orta sınıf yaşam tarzını büyük ölçüde ayakta tutan türden işleri ortadan kaldırıyor. Küresel leşmeyle int e rnet teknolojisinin birleşmesi verimliliği, özellikle durgunluk dönemlerinde artırıyor. İşverenler işçilerin yerine makineleri, bilgisayarları, robotları ve yetenekli yabancı işçileri koymayı daha kolay, ucuz ve gerekli buluyor. Eskiden ucuz yabancı işgücü kolayca bulunurken, şimdi ucuz yabancı dâhiler kolayca bulunabiliyor. The New York Times'ta Şubat'ta çıkan haberi düşünün: Iowa'nın taşrasında bin 600 öğrencisi olan küçük Grinnell Koleji'ne "2015 ders yılı için başvurup değerlendirmeye alınanların yaklaşık yüzde 10'u Çinli". Başka birçok Amerikan koleji ve üniversitesi de benzer bir akınla karşılaşıyor. Haberde şu bilgi de vardı: "Bu yıl başvuran Çinlilerin yarısı, akademik yeterlilik sınavının (SAT) matematik testinde 800 tam puan aldı". Hükümetlerin hiç peşin para vermeden ev almakta kullanılan ve inşaat ile perakende sektörlerinde çok miktarda vasıfsız istihdam yaratan ucuz kredileri veya cömert devlet yardımlarını dağıtacak gücü artık yok. Ne yazık ki İkinci Dünya Savaşı'ndan sonraki 50 yılda başkan, belediye başkanı, vali ya da üniversite başkanı seçilmek, çoğunlukla insanlara bedavaya bir şeyler vermek demekti. Şimdiyse, ellerindekini almak demek. Küreselleşme ve bilgi teknolojileri öfkenin de küreselleşmesini sağlıyor. Bazı İsrailli göstericiler, "Mısırlı gibi Yürü" yazan pankartlar taşıdı. Teknoloji gösterilere doğrudan yol açmadı ama onları destekledi. Küreselleşme ile bilgi teknolojileri ayrıca, bireyleri güçlendirdi ve onların düzene ve geleneksel otoriteye meydan okumasını sağladı. Bunlar güçlü azınlıkların ortaya çıkmasına olanak sağlayıp yönetmeyi daha da zorlaştırdı ve azınlıkların egemenliğini kolaylaştırdı. Sözlükte "Çay Partisi" maddesine bakın. Mısır eski Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek'in iki oğluyla beraber barışçı gösterileri şiddetle bastırmaya teşebbüsten yargılanmaları sırasında kafes içinde tutulmasını gösteren fotoğraf, simgesel öneme sahip görüntülerden birisi. Her lider ve CEO bu fotoğraf üzerinde iyice düşünmeli. İsrailli siyasi kuramcı Yaron Ezrahi, "Güç piramidi tersine çevriliyor" diyor. Gelin, tekrarlayalım: Kolay borçları, alışılmış işleri, memuriyeti ve devlet yardımını orta sınıfın elinden alarak gelir uçurumunu derinleştirip öfkeyi iyice körüklüyoruz. Bunlar iyi bir iş bulup o işte tutunmak için daha çok becerinin gerektiği; yurttaşların gösteri yapmak ve otoriteye karşı gelmek için medyaya daha fazla eriştiği bir dönemde oluyor. Ayrıca küreselleşme ile teknolojinin birleşmesi, dünyada geçerli becerileri olanlar (veya iktidardakilerle yakınlaşıp sistemin açıklarından yararlanmayı ve paraya, tekel haklarına ya da devlet ihalelerine kavuşmayı öğrenenler) için muazzam kazançlar yaratıyor. Hepsi bir araya gelince, bugünlerde baş sayfaları kaplayan haberleri yaratıyor.
THOMAS L.FRIEDMAN