Demokrasi Artık Sandıkta Değil Sokaklarda

MADRİD - Yıllardır hayal kırıklığından başka bir duygu yaşamayan yüz binlerce Hint, açlık grevine giren köylü bir aktivisti alkışlıyor. İsrail, tarihindeki en büyük sokak gösterileri karşısında afallıyor. İspanya ve Yunanistan'da öfkeli gençler ülkelerinin dört bir köşesindeki meydanları zapt ediyor. Yolsuzluktan ucuz barınmaya ve işsizliğe kadar pek çok şikâyetleri var. Fakat Güney Asya'dan Avrupa'ya, hatta şimdi Wall Street'e kadar uzanan bu protestolar başka bir şeyi daha paylaşıyor: Geleneksel demokratik siyasi sürece duyulan güvensizlik, hatta tiksinti. İspanya'da internet gazeteciliği yapan ve şu an işsiz olan 27 yaşındaki Marta Solanas, "Anne ve babalarımız oy verebildikleri için çok memnundu. Oy vermenin nafile olduğunu söyleyen ilk kuşak biziz" diyor. Gelir adaletsizliği, yüksek işsizlik oranı ve kamu harcamalarındaki kesintiler huzursuzluğu daha da artırıyor. Fakat büyüme oranlarının yüksek seyretmeyi sürdürdüğü Hindistan ve İsrail'de bile protestocular, sistemin kendisine saldırmanın gerekli olduğunu düşünüyor. Her yaştan vatandaş, partiler ve sendikalar gibi geleneksel yapılardan giderek yüz çevirip, internet kültürünü model alan daha az hiyerarşik, daha katılımcı bir sisteme yöneliyor. Demokratik ülkelerdeki protesto hareketleri bu yıl otoriter hükümetleri sarsıp Tunus, Mısır ve Libya'da on yıllardır iktidarda bulunan liderleri deviren hareketlerden çok da farklı değil. Harvard Üniversitesi Berkman İnternet ve Toplum Merkezi'nin Başkanı Yochai Benkler, "Kendi kendilerini örgütlemeye alışan 20'li ve 30'lu yaşlarda bir kuşağa tanık oluyoruz. İster devlette ister büyük şirketlerde olsun, hayatın daha katılımcı, daha az merkeziyetçi, geleneksel örgütlenme modellerine daha az bağlı olması gerektiğine inanıyorlar. Endüstriyel ekonomide işlerin yürüme şekli buydu. Artık öyle değil" diyor. Düş kırıklığı içindeki seçmenler bir diktatörün gelip ipleri eline alması için sokaklara dökülmüyor. Fakat Soğuk Savaş döneminin siyasi tercihlerinin boş göründüğü bir zamanda nereye bakacaklarını bilmediklerini söylüyorlar. Gelişmiş dünyanın en yüksek resmi işsizlik oranıyla (yüzde 21) boğuşan İspanya'da birçok insan hangi partiden olursa olsun siyasetçilerin çözüm bulabileceğine inancını yitirmiş durumda. Talepleri muğlâk, fakat yardım feryatları dokunaklı ve kararlı. "Indignados" veya "Öfkeliler" olarak bilinen bu hareket trafiği kesiyor, meydanları işgal ediyor ve toplu tartışmalar için bir araya geliyor. Fakat temsili kurumları baypas etme çağırısına dair endişelerini dile getirenler de eksik değil. Hindistan'da 74 yaşındaki aktivist Anna Hazare'nin binlerce genç destekçi toplayan ve parlamentoyu yolsuzlukla mücadeleye dair bazı ana taleplerine boyun eğmeye mecbur bırakan açlık grevi sonrasında, birçok kişi bu taktiği anti-demokratik şantaj olarak niteledi. İngiltere'de toplanmak ve polisten kaçmak için Blackberry Messenger gibi araçları kullanan gençler dükkân camlarını indirip yangınlar çıkararak yağmaya girişti. Bu yükselen hareketler nihayetinde geleneksel siyasi partiler tarafından emilebilir. Ancak hareketlerin birçoğunda yer alan yalın eylem yanlıları, eski siyasi kanallardan kaçınmak niyetinde olduklarını söylüyor. Bazıları bu gelişme halindeki hareketlerin sonunda siyasi sola katılacağını düşünse de protestocuların çoğunun gözünde Bill Clinton ve Tony Blair'in neo-liberal merkeziyetçiliği tarafından temsil edilen solun hiçbir inandırıcılığı yok. Eski sol ise, gittikçe daha az sayıda işçiyi temsil etmelerine rağmen, sendikalarla bağlarını koparmıyor. Daha yakın dönemde merkez solun banka kurtarmalarına onay vermesi, paranın bankalara değil halka gitmesi gerektiğini söyleyen eski destekçilerini de küstürdü. Avrupalıların hayal kırıklığı aslında iki odaklı. Bir yandan borç yükü altında ezilen hükümetler kamu harcamalarını kısarken diğer yanda uzak ve anti-demokratik olarak görülen ve yolsuzluğa gömülmüş hükümetlere kemer sıkma paketleri dayatmış Avrupa Birliği var. Solanas, "En büyük kriz meşruiyet krizi. Bizim iyiliğimiz için bir şey yaptıklarını düşünmüyoruz" diyor. İsrail'in ekonomisi ise alışılmadık bir başarı hikâyesi. Hızla devlet hâkimiyetindeki bir sistemden piyasanın yönlendirdiği bir ileri teknoloji gücüne dönüştü. Fakat zenginlikle birlikte İİeşitsizlik de geldi. Protestocular hükümetin özelleştirmelerinden kâr eden küçük bir azınlığın, büyük siyasi partilere de egemen olduğunu söylüyor. 26 yaşındaki Yonatan Levi protestoların halktan çalınanları geri alma çabası olduğunu söylüyor. Piyasanın yükselişinin halkta bir kopuş duygusu, vatandaşın vazifesinin arada bir oy vermekten ibaret olduğu hissiyatı yarattığını belirtiyor ve ekliyor, "Siyasi sistem vatandaşlarını yüzüstü bıraktı."
İSRAİL
Protestocular kent merkezlerine çadır kentler inşa edince, bir hükümet komitesi daha ucuz konutlar yapmak yönünde yeni politikalar önerdi.
HİNDİSTAN
Anna Hazare'nin açlık grevine destek için düzenlenen protestolara karşı koyamayan meclis, bağımsız bir yolsuzlukla mücadele dairesi kurdu.
YUNANİSTAN
Yunanistan'ın kemer sıkma önlemlerini hayata geçirme çabası, hükümete duyulan inancı sarsıyor. Emlak vergisi artışları onaylandıktan sonra Maliye Bakanlığı'nda düzenlenen bir protesto gösterisi.
NICHOLAS KULISH