Hindistan'da orta sınıf uyanıyor

DWARKA, Hindistan - Hindistan bir çelişkiyle boğuşuyor. ülke zenginleşirken bu süreçten faydalananlar siyasi açıdan hayal kırıklığı yaşıyor. Muazzam ekonomik gücüne rağmen orta sınıf, seçim sonuçlarını hâlâ taşrada yaşayan kitlelerin belirlediği ve büyük işadamlarının siyasetçilerin gözdesi olduğu bu devasa demokraside, siyasi açıdan dışlanıyor. ülke nüfusunun en hızlı büyüyen kesimi olan orta sınıfın alım gücünün, önümüzdeki 15 yılda üç kat artarak Hindistan'ı dünyanın en önemli tüketici piyasalarından birisi haline getirmesi bekleniyor. Ama alım gücü henüz siyasi güce dönüşmedi. Ağustos ayında yüz binlerce kişi, taşralı eylemci Anna Hazare öncülüğündeki yolsuzluk karşıtı gösterilere katılmak için Yeni Delhi'ye akın etti. Hazare hareketi Hindistan'daki siyasi düzeni sarstı çünkü orta sınıf tüm ülkede harekete geçtiğinde neler olabileceğine dair küçük bir fikir verdi. Meslek sahipleri ve üniversite öğrencileri, çoğu kişinin siyasi uyanış olarak adlandırdığı bu olayda sokaklara çıkan her kesimden insanı bir araya getiren örgütlenmeyi ve maddi kaynağı sağladı. Artan gelir düzeyi daha ileri demokratik haklara yönelik talepleri gündeme getiriyor. Gelişen orta sınıflar geçmişte Güney Kore ve Tayvan'daki otoriter hükümetlerin devrilmesine yardım etmişti. Bu sürecin alt yapısı Çin'de yavaş yavaş oluşuyor. Ama büyük zenginliğe erişmesinden önce Hindistan'da demokrasi vardı ve orta sınıfın hoşnutsuzluğu, ülkenin demokratik kurumlarının başarısızlığına odaklanmıştı. Seçimlere duyarsız kaldığı için çoğunlukla önemsenmeyen orta sınıf, özel sitelerde oturuyor, özel okulları ve hastaneleri kullanıyor, devletle ilişkisini mümkünse asgaride tutuyor ve oy verme konusuna çok az ilgi gösteriyor. Pennsylvania üniversitesi İleri Hindistan Araştırmaları Merkezi'nin başındaki Devesh Kapur, "Bu orta sınıf, 'devlet benim için ne yapabilir'den ziyade, 'devlet yapmak istediğim şeyleri yapmamı engelliyor' diye düşünüyor" diyor. Bir kuşak önce Hindistan'daki orta sınıf daha küçüktü ve esasen lojmanda yaşayan ve çocuklarını devlet okullarına gönderen devlet memurlarından ibaretti. 1990'lardaki ekonomik reformların yarattığı bugünkü orta sınıf, özel sektöre sıkı bir şekilde bağlı. Siyasetçileri çoğunlukla küçümseyen orta sınıf, daha ziyade şirket yöneticilerine ve bazı durumlarda da sivil toplum örgütlerine güveniyor. Devlet artık bir şeyleri temin eden ya da kolaylaştıran değil, engelleyen bir yapı olarak görülüyor. Birçok uzmana göre, Hindistan'da ıslah edici güç olarak siyaseten aktif bir orta sınıfa ihtiyaç duyuluyor. Daha eleştirel bakan başka uzmanlara göre, orta sınıfın siyasetten uzaklaşması sınıf kadar kast gerçeğiyle yani yüksek kast mensuplarının, aşağı kastları temsil eden partilerin 1990'lardan beri yükselişine karşı duyduğu tepkiyle de ilişkili. Bir diğer gruba göre orta sınıfın siyasetçilere yönelik nefreti, demokrasinin karmaşık işleyişine olan tahammülsüzlükten kaynaklanıyor. Onlara göre orta sınıfta Singapur tarzı bir etkin devlet beklentisi mevcut. Ağustos'ta öfkesini dışa vuran göstericiler arasında, Shubhrangshu Barman Roy da vardı. Lisansüstü eğitim görmüş bir işletme danışmanı olan Roy, Hazare hakkında neredeyse hiçbir şey bilmiyordu. Bir gece televizyonu açtı ve 74 yaşındaki Hazare'nin hükümete karşı açtığı kampanyada binlerce insanın harekete geçtiğini gördü. Etkilenmişti. Harekete katılışını gururla hatırlayan 36 yaşındaki Roy, "İnsanların gerçekten değişim istediğini hissedebiliyordum" diyor. Küçük bir bilgi teknolojisi şirketi açan arkadaşı Partho Nag, "Çocukluğumuzdan beri ebeveynlerimiz bize 'Siyaset kötüdür, siyasete bulaşma' dendi. Ama aslında birilerinin siyaseti temizlemesi gerek. İnsanları azarlamakla yetinemeyiz" diyor.
BÜROKRASİ GEÇMİŞİ
Roy ve arkadaşları, Yeni Delhi'de aynı devlet lojmanlarında büyümüş. Tümü memur çocuğuymuş. Ebeveynleri, hepsine aynı nasihati vermiş: Devlet memuru ol. "Babam bu konuda hep ısrar etti" diye anımsayan Nag, "Ama biz memuriyetin çok kötü olduğunu düşünüyorduk" diyor. İrili ufaklı özel teşebbüsler zamanla, Hindistan'ın büyümesinin motoru ve artan beklentileri karşılama vasıtası oldu. Başbakan Indira Gandi'nin 1984'te Sih koruması tarafından öldürülmesinin ardından isyanlar çıktı ve masum Sihler öldürüldü. O dönemde Roy'un arkadaşlarından birinin babası, sokağa sürüklenip öldürülmüş. Roy, "Bundan iğrenmiştim. Hiç oy vermedim, çünkü oyumun hiçbir şeyi değiştirmeyeceğini düşündüm" diye hatırlıyor. Roy'un çalıştığı ilk şirket, Japon şirketi Toyota ile çalışan bir Hintli kamyon üreticisiymiş. Roy, "Orada gördüklerimden çok etkilendim. Japonların orada gördüğüm işletme yöntemlerini dışarda kendim için kullanmak istedim" diyor. Hazare'yi görene kadar siyasetten bilerek uzak durmuş. Hazare'nin Nisan'daki açlık grevi, hükümeti Lokpal adıyla kurulması önerilen bir yolsuzlukla mücadele kurumu konusundaki görüşmelere katılmaya zorladı. Görüşmeler başarısız olunca, Hazare yeni bir açlık grevi için Ağustos'ta Yeni Delhi'ye geri döndü ve ülke çapında demokrasi gösterilerini harekete geçirdi. Hükümet en önemli taleplerinden bazılarını kabul edene kadar, Hazare 12 gün açlık grevi yaptı. Sİyasi aktivizm sayesinde politikacıların üzerinde baskı kurduğu için gurur duyan Roy, "O tarihi anda orada olduğum için çok mutluyum" diyor.
ŞEHİRLER TAŞRAYA KARŞI
Orta sınıf, yolsuzluğa karşı neden hareket geçti? Sebeplerden birisi, ülkenin her yerinde ama özellikle de artık daha çok paranın olduğu şehirlerde yaygınlaşan küçük çapta yolsuzluklar. Roy'un mahallesinde, ayda 4 dolara evine su sağlaması gereken su borusu, yönü değiştirilip komşu binaya bağlanmış. Roy bu yüzden bin dolar harcayıp su depolama tankı yaptırmış. Şimdi ayda 160 dolarlık su faturası ödeyen Roy, yerel yetkililerin özel su tankeri sahiplerinden aldıkları rüşvet karşılığında bu durumun devamına izin verdiklerinden kuşkulanıyor. Ama sonuçta faturayı ödüyor. Uzmanlar Hindistan'daki orta sınıfın türdeş bir topluluk olarak görülmemesi ve ekonomik açıdan, batı ülkelerindeki orta sınıflarla eşit sayı lmaması uyarısında bulunuyor. Bu sınıfın boyutu konusunda yapılan tahminler, 30 ile 300 milyon arasında değişiyor. Gelir düzeyleri de büyük farklılıklar sergiliyor. Ü lkede s on y ıllarda a rtan enflasyon en büyük zararı yoksullara vermekle birl ikte, orta sını f ın kaygılarını da derinleştirdi. Danışmanlık grubu McKinsey Global Institute'un tahminine göre Hindistan'ın orta sınıfı, 2030'da yaklaşık 600 milyonluk büyüklüğe ulaşabilir. Ancak şimdiden bu büyüyen kesimin ülke için önemi tartışma götürmez. Bugün Hindistan'ın gayri safi yurtiçi hâsılasının dörtte üç kadarı şehirlerden geliyor. Rhode Island'daki Brown Üniversitesi Hindistan uzmanı Ashutosh Varshney geçenlerde, "Siyasetçiler için şehirler öncelikle gelir kaynağı haline gelirken, taşra genelde meşruiyet ve iktidar kaynağı. Şehirler paranın olduğu yerler. Köylerde de yolsuzluk var ama şehirlerdeki yolsuzluğun çapı çok daha büyük" diye yazdı. Son anketler çarpıcı bir uyumsuzluğu gösteriyor: Uzun dönemli ekonomik gelecekleri hakkında iyimser olan orta sınıf mensupları ve üniversite çağındaki katılımcılar, siyaset ve siyasi partiler konusunda çok karamsar. Yükselen ve dünya için önemi, gün geçtikçe artan Hindistan'dan gurur duyan bu insanlar, Hint siyasetinden nefret ediyor.
KALICI BİR KATILIM MI?
Bu noktada soru şu: Orta sınıf aktivizmi sadece bir hoşnutsuzluk patlaması mı yoksa bir hareketin oluşum süreci mi? Hazare'nin ekibi iç kavgalarla mücadele etmesine rağmen, iktidardaki Kongre Partisi'ne nihai Lokpal yasa tasarısını geçirmesi için baskı yapmayı amaçlayan kampanyaya dört elle sarıldı. Roy ideolojik yakınlıktan çok dürüstlüğü nedeniyle şimdilik Hazare'yi destekliyor. Roy ve arkadaşları bir daha rüşvet vermemeye yemin etmiş. Yolsuzluk konusunda hızlı bir değişim beklemeyen Roy, Hindistan'ın ekonomik büyümesinden yararlanan sınıfın, şimdi siyasete de girmesi gerektiğini düşünüyor ve "Yeterince şikâyet ettik" diyor.