Brezilya'nın Nüfuzu Komşuları Kızdırdı

LA PAZ, Bolivya - Terlikli yerli göstericiler, "Brezilya uşağı" diye çağırdıkları başkanlarını şiddetle eleştirdi. Brezilya Büyükelçiliği'nin önünde toplanan kızgın göstericiler, Brezilya'nın "emperyalist" eğilimlerini kınadı. "São Paulo burjuvazisi"ni sertçe eleştiren Bolivyalı aydınlar, onları sömürge döneminde Brezilya'nın sınırlarını genişleten köle avcılarına benzetti. Bu tür ateşli sözcükler eskiden ABD için kullanılırdı. Ancak bölgedeki Amerikan hâkimiyeti azalıyor. Yeni kavuştuğu siyasi ve ekonomik gücünü sergileyen Brezilya ise, bu konumun beraberinde getirdiği tehlikelerle karşılaşmaya başladı: Batı Yarımküre'nin yükselen gücüne yönelik tepki. Yerel bir gazetenin köşe yazarı Fernando Molina, La Paz'da Brezilya büyükelçisinin konutunun tam karşısındaki ABD'nin çok yüksek elçilik binasının bulunduğu caddeyi kastederek, "güç, Avenida Arce'nin diğer tarafına kaydı" diyor. Brezilya'nın politikaları bazı ülkelerde dikkatle izleniyor. guyana'nın balta girmemiş ormanlarından geçerek sahile ulaşacak bir yol inşa etme önerisi, Brezilya'nın bu küçük komşusunu göç ve ticaret yoluyla istila edeceği korkusuyla sürüncemede kaldı. Arjantinli yetkililer, yerli halka yeterince iş yaratmamakla suçladıkları Brezilyalı bir madencilik şirketine ait büyük bir projeyi askıya aldı. Ekvador'daki bir hidroelektrik santraliyle ilgili gerginlik, sert bir hukuk savaşına yol açtı. Peru'nun Amazon bölgesindeki Asháninka Kızı lder i l i ler inin göster i ler i, Brezilya'nın baraj projesini tehlikeye soktu. Ama belki de bölgedeki hiçbir proje, Bolivya'daki kadar büyük öfke yaratmadı. Dünya Bankası'nı gölgede bırakan krediler veren ve Brezilya'nın nüfuzunu Latin Amerika ve ötesine yayma aracına dönüşen, devasa bir finans kuruluşu niteliğindeki ulusal kalkınma bankasınca finanse edilen proje, Bolivya'daki ücra yerli bölgesinden geçen bir yol inşasını içeriyordu. Ama bu plan, gittikçe büyüyen bir isyana yol açtı. And Dağları'nı aşarak yaptıkları iki aylık yorucu bir yürüyüşün ardından Ekim ayında La Paz'a gelen yüzlerce yerli gösterici, eskiden savundukları Devlet Başkanı Evo Morales'i planı desteklediği için kınadı. Bolivya'nın ilk yerli başkanı olan ve çevreci olduğunu söyleyen Morales, orman tahribatını artırabilecek Brezi lya projesini savunarak, siyasi tabanının önemli bir kısmıyla anlaşmazl ığa düştü. Sonunda göstericilerin taleplerine boyun eğen Morales, bölgeden geçecek yol projesini iptal etti. Başta Çin olmak üzere diğer ülkelerin şirketleri de hızla Latin Amerika'ya yayı l ıyor ve bazen direnişle karşılaşıyor. Ama 200 milyonluk nüfusuyla bölgenin en büyük ülkesi olan Brezilya'nın yol açtığı gerilimlerin bir kısmının nedeni, son on yıldaki yükselişinin boyutu ile cesaretinde gizli. Paraguay'a yerleşen yüz binlerce Brezilyal ı göçmen ile onların soyundan gelenler, çok daha az nüfusu olan bu ülkede, genelde büyük ölçekli tarım yapmak için toprak aldı. "Breziguaylılar" adı verilen bu insanlar, hem Paraguay ekonomisinin hızla büyümesindeki katkıları için övüldüler hem de geniş arazilere sahip oldukları için şeytan gibi gösterildiler. Bu yüzden, önde gelen toprak eylemcileri bazen Brezilya bayrağı yakıyor.
Brezilya bilgili diplomatlarına, dış ülkelere yaptığı artan yardımlara ve sadece Latin Amerika değil Afrika'daki projeleri de finanse eden kalkınma bankasının büyük kaynaklarına güveniyor.
Morales'in 2005'te seçilmesinden önce, ABD'nin Bolivya'da rakipsiz bir nüfuzu vardı. Morales o zamandan beri Washington ile sürekli çatışırken özellikle Brezilya, Venezüella, Küba ve İran gibi ülkelerle ilişkileri ilerletti.
Ama Brezilya'nın nüfuzu arttı. 2008'de 415 milyon dolarlık bir yol ihalesini kazanan Brezilya şirketi OAS, Brezilya Ulusal Ekonomik ve Sosyal Kalkınma Bankası'ndan finansman sağladı.
Banka 2011'de çeşitli projelere yaklaşık 83 milyar dolarlık kredi verdi. Buna karşın, Dünya Bankası 57.4 milyar dolarlık kredi dağıttı.
Yol projesi muhtemelen Morales'in en sadık seçmenleri olan ve çoğunluğu Quechua ve Aymara dillerini konuşan Kızılderililer için stratejik öneme sahip.
Bu yüzden onlarla bölgedeki diğer yerli gruplar arasında çatışma çıktı.
Ağustos'ta yol projesi aleyhindeki gösteri yürüyüşü ovalardan başlayınca, Brezilya'nın sevilen eski Devlet Başkanı Luiz Inácio Lula da Silva, Brezilya şirketinin desteğiyle Bolivya'ya gel ip işadamlarına konuşma yaptı ve Morales'le görüştü.
Da Silva'nın yardımcılarının, yolun ihanetle veya kaynaklara el koymakla ilgisi olmadığını savunması gerilimi düşürmeye yetmedi.
La Paz'a yürüyen gruplar arasındaki Mojeño yerlilerinden 47 yaşındaki esnaf Marco Herminio Fabricano, "Brezilya'nın sadece kaynaklarımızı istediği b elli. E vo b izi B rezilyalı müttefiklerine satmak istiyor" diyor.

SIMON ROMERO