Kübalıların Yeni Gelir Kapısı Eski Arabalar

HAVANA - Erik González'in döküntü arabası birkaç hafta öncesine kadar üç kuruşluk maaşını tüketmekten başka bir işe yaramıyordu. 2000 yılında büyükbabasından miras kalan Moskvich marka 30 yaşındaki arabayı tamir etmek için yüzlerce dolar harcadı. Araba çalıştığında bile González'in nadiren benzin alacak parası oluyordu. Derken Sovyet yapımı araba bir gecede elindeki en büyük birikim oldu. Yarım yüzyıldır ilk defa Kübalıların kullanılmış arabalarını serbestçe satmalarına izin veren yasa geçen ay yürürlüğe girince, González arabayı satışa çıkardı. González, Moskvich'inin en az 5 bin 500 dolar getireceğini söylüyor. Bahşişler ve ekstralar çıkarıldığında aylık maaşı 15 dolar olan bir garson için bu küçük bir servet demek. Ev satışlarına izin veren yeni yasa gibi, değişiklikler Başkan Raúl Castro'nun Küba'nın aksayan ekonomiyi yeniden şekillendirmeye yönelik çabasının bir parçası. Bu tür pahalı ürünlerin mülkiyetinin dondurulduğu onlarca yılın ardından, Kübalı yetkililer özel girişimleri canlandırmaya ve binlerce işçiyi kamu sektörünün dışına çıkarmaya çalışırken, bu çabalar ekonomiyi nakitle dolduracak. Fakat Castro'nun yaptığı çok sayıda değişiklik g ibi, yeni kanun da halen sıkı bir şekilde denetlenen bir pazarda sınırlı bir ekonomik özgürlük yarattı. Kübalılar birden fazla kullanılmış araba satın alabiliyor ve göç ederlerse arabalarını kaybetmiyor. Yeni araba satın alma hakkı hâlâ doktorlar, sanatçılar, müzisyenler, havayolu şirketi çalışanları ve Guantánamo Körfezi'ndeki Amerikan üssünde çalışan Kübalılar gibi döviz cinsinden gelir elde eden küçük bir grupla sınırlı. Yine de yeni kurallar araba sahibi olmanın ender bulunan bir ayrıcalık olduğu bu ada ülkesinde ekonominin canlanmasına neden oldu. Küba'nın sanal alışveriş sitesi Revalico ise ikinci el Hyundai veya Kia'lara binlerce dolar ödemeye istekli kişilerle dolu. Fakat ithal mallar üzerindeki sıkı denetimler arabaların hâlâ fahiş fiyatlardan satılmasına yol açıyor. Araba tamircisi Paul Gómez Valladares, "Başka bir ülkede hurdalığa atılacak bir arabayı burada 14 bin dolara satabilirsiniz" diyor. Kübalılar 1959 devriminden öncesine ait araba modellerini yasal olarak alıp satabiliyor. Yollarda görülen eski Amerikan arabalarının nedeni de bu. Fakat bunlar ülkedeki kullanılmış arabaların yalnızca küçük bir bölümü. Ada sakinleri gizliden gizliye araba alışverişi yapıyordu ancak bu, alıcıların resmen kendilerine ait olmayan bir araca yüksek meblağlar ödemesini gerektiren riskli bir işti. Miami'de bulunan Havana Consulting Group'un Başkanı Emilio Morales, yeni kanunların (Kübalıların cep telefonu ve bilgisayar sahibi olmasına ya da özel sektörde çalışmasına izin veren daha önceki kararlar gibi) pek çok Kübalının yasadışı yaptığı işlemleri yasallaştırdığını söylüyor. Morales'e göre bu yasalar ne Küba'nın antika araba stokunu artıracak ne de ülkenin ciddi boyutlara varan ulaşım sorununu çözecek. Morales bu hamlenin ekonomiyi canlandırmayı değil, insanların gözünü boyamayı hedeflediğini belirtiyor. "Bu onların siyasi silahlarından biri" diyor. İthal ürünlerin sıkı kontrol edilmesi, Küba'nın komünist geçmişini yansıtan ilginç bir araç çeşitliği yarattı. Ülkenin kapitalist geçmişinden kalma Oldsmobile ve Plymouth marka arabalar şimdi taksi olarak kullanılıyor ki bu Küba'nın yeni yeni gelişen özel sektöründe kazançlı bir gelir kapısı. Ekonominin yeni seçkin grubuna dâhil olan yabancılar, sanatçılar ve müzisyenlerin kullandığı lüks cipler, 1970'ler ve 1980'lerde başarılı işçiler ve rejime sadık memurlara verilen Sovyet arabalarının yanından geçiyor. Devlet yeni bir Hyundai Accent'e 28 bin dolar fiyat biçiyor. Fakat satın alma ruhsatına sahip olacak kadar şanslı bir Kübalı, arabayı üzerine 10 bin dolar koyarak ikinci el araç pazarında satabiliyor. Araba sahipleri, tamirciler ve satıcılara göre ruhsatın kendisi bile kara b orsada 4 b in i la 10 b in dolara satılabiliyor. Hem de aylık ortalama maaşın yaklaşık 20 dolar olduğu bir ülkede… 2008 model Hyundai Accent'ini 30 bin dolara satan havayolu çalışanı Alejandro, "Buradaki fiyatlar çok saçma fakat fiyatı piyasa belirliyor. Parayı arabanın kendisi için değil, ona sahip olma ayrıcalığı için ödüyorsunuz" diyor.