Kütüphaneleriyle Hayatları Değiştiriyor

CAI LEI, Vietnam -Hayırseverliğin en ünlü örneklerinden biri de Andrew Carnegie tarafından dünyanın dört bir yanında kurulan 2 bin 500 kütüphaneydi. Bu çaba eğitime benzersiz bir katkı olarak tarihe geçmiştir. Fakat adını belki de hiç duymadığınız bir Amerikalı bu başarıyı en azından sayısal olarak epeyce geride bıraktı. Vietnam'a geliş sebebim, Mekong Deltası'ndaki bu köyde kurulan kütüphaneye 10 milyonuncu kitabını bağışlayan John Wood'u görmek, kitapları benzersiz bir hazineymiş gibi kucaklayan yüzlerce çocuğun tezahüratına tanık olmaktı. Wood'un "Room to Read" adlı hayır kurumu dünyada buna benzer 12 bin kütüphane ve onun yanında bin 500 okul açtı. Yanlış okumadınız. Carnegie'den yaklaşık beş kat daha çok kütüphane açtı. Gerçi bunlarun çoğu tek bir odadan ibaret şeyler. Fakat yine de "Room to Read" Amerika'nın en hızla büyüyen hayır kurumlarından biri olarak günde altı kütüphane açıyor. Karşılaştırmak gerekirse McDonald's ise her 1.08 günde bir yeni bir mağaza açıyor. Her şey 1998'de, o dönemde Microsoft'un pazarlama direktörü olan Wood'un Nepal'deki ücra bir okula uğramasıyla başladı. Okulun 450 öğrencisi vardı, ama hiç kitabı yoktu. Wood yardım önerdi ve eşeklerle okula dünya kadar kitap getirtti. Köy çocukları sevinçten deliye dönerken Wood da öyle bir coşkuya kapılmıştı ki, Microsoft'tan istifa etti, birlikte yaşadığı (ve aklını kaçırdığını düşünen) kız arkadaşından ayrıldı ve 2000'de Room to Read'i kurdu. Türlü güçlüklerle karşı laştı . Kütüphane kurmak yetmiyordu. Aynı zamanda içlerine çocukların okumak isteyebileceği kitaplat koymak gerekiyordu. Wood, "Bazı dillerde çocuk kitabı olmadığından yayıncılığa soyunmamız gerekti" diye açıklıyor. "Örneğin, Kamboçya'dan bir çocuk kitapları yazarı çıkarmaya çalışıyoruz". Room to Read ş imdiye kadar Kmer, Nepal, Zulu, Lao, Xhosa, Chhattisgarhi, Tharu, Tsonga, Garhwali ve Bundeli dâhil, çeşitli dillerde 591 eser bastı. Aynı kurum yoksulluktan okuyamayan 13 bin 500 kız çocuğuna da destek veriyor. Mekong Deltası'nın ancak tekneyle ulaşılabilen ücra bir köşesinde o kızlardan biriyle tanıştım. Le Thi My Duyen onuncu sınıf öğrencisi. Sellerde evini kaybeden ailesi bir taşkın setinin üstündeki bir çadırda yaşıyor. Duyen yedinci sınıftayken ailesine yardım etmek için okulu bırakmış. O günleri hatırlarken, "Eğitimin kızlar için gerekli olmadığını düşünüyordum" diyor. Room to Read çalışanları ailenin evine kadar giderek onları ikna etmiş. Duyen'in okul ücretini karşılamış, öğrenci kıyafetlerini almış ve her gün tekne ve bisikletle ikişer saat gidip gelmek zorunda kalmasın diye onu bir yurda yerleştirmişler. Okula dönen Duyen artık sınıfının yıldızı. Üstelik yüksekleri hedefleyen bir yıldız. Utana sıkıla, "Üniversiteye gitmek istiyorum" diyor. Bir kız öğrencinin programa yıllık maliyeti 250 dolar. Kim Kardashian'ın düğününe 10 milyon dolar harcandığı söyleniyor. O parayla Room to Read 40 bin kız çocuğunu daha okutabilir. Amerikalıların yurt dışında nüfuz kurmak için gösterdiği nice çaba bugüne kadar ters tepti (özellikle de Vietnam'da). Füzeler ateşledik, ordular gönderdik, ve milyarlarca dolar harcadık. Pek de bir şey başaramadık. Oysa eğitim ve öğretim hem ucuz hem de çok daha etkili. Bugün okullara ne kadar para harcarsak yarın füzelere o kadar az para yatırırız. 47 yaşındaki Wood hem hevesli, hem duygusal, hem de yorulmak nedir bilmiyor. Kapatma düğmesi olmayan motivasyon uzmanı gibi. Room to Read'in hayatlarını nasıl değiştirdiğini anlatan kızları dinleyince gözyaşlarını tutamıyor. "Bu kadar küçük bir parayla bir kız çocuğunun hayatını değiştirebiliyorsak neden bunca çocuk hâlâ okula gitmiyor?" diye soruyor. Yardımseverlik dünyası genelde tanıtım işinden anlamıyor. Zaten Room to Read'in başarısı biraz da Wood'un pazarlama işindeki geçmişinden kaynaklanıyor. Wood yaptıkları bilinsin diye "Dünyayı Değiştirmek İçin Microsoft'tan Ayrılmak" adıyla nefis bir kitap kaleme almış ve bugün Room to Read 53 şehirdeki şubesiyle dünyanın dört bir yanından yardım topluyor. Wood, Room to Read'i Microsoft'ta öğrendiği verimlilik anlayışıyla yönetiyor ve cehaletle rakip bir firmaymış gibi mücadele ediyor. Destekçilerine, bir hayır kurumuna bağış yapmaktan çok bir yatırım yaptıklarını açıklıyor. Bir kütüphanenin maliyeti olan 5 bin dolarla daha büyük bir iş yapamayacaklarını söylüyor. Mekong'daki bir kütüphanenin önünde, "Bu kadar ucuz bir çözüm varken dünyada okuma yazma bilmeyen 793 milyon insan olmasına üzülüyorum. Bu yaptığımız iş her çocuğun bundan yararlanacağını garanti etmiyor elbette. Ama yapmazsak yoksulluğun önünü alamayacağımız kesin" diyor. Wood, "20 yılda 100 bin kütüphane kurmak ve 50 milyon çocuğa ulaşmak istiyorum. 50 yıllık hedefimizde, 'Yanlış yerde, yanlış zamanda doğduğun için eğitim alamadın' düşüncesini tersine çevirmek var. Çünkü bu düşüncenin yeri tarihin çöp sepetidir" diyor.