Nijerya'nın Parasının Peşinde

Nijerya petrol gelirlerini koruyup artırmak amacıyla resmi bir yatırım fonu oluşturdu. Goldman Sachs, Morgan Stanley ve JPMorgan Chase gibi Wall Street devleri de onlarca milyar dolarlık bir potansiyeli olan bu fonun bir kısmını portföylerine katmayı hedefliyor. Şu anda ticaret ve yatırım bakanı olan Nijerya'nın eski Maliye Bakanı Olusegun Aganga, "Ülke bir dönüm noktasına geldi. Bundan sonraki gidişatı önümüzdeki birkaç yıl belirleyecek" diyor. Nijer ırmağının deltasında petrol bulunalı yarım yüzyıldan fazla oluyor ama ülke hâlâ yoksul. Siyaset yolsuzluğa batmış durumda. Nijerya dünyanın onuncu büyük petrol üreticisi olmasına rağmen devletin kasası neredeyse boş. Nijerya hammadde zengini ülkelerin saplandığı bu kısır döngüden kurtulmak için Petro-dolar biriktirip yatırım yapmak istiyor. Gelirinin yüzde 80'ini petrolden elde eden ülke f iyat lardaki istikrarsızlıklardan korunmak ve mali bir disiplin oluşturmak için bir devlet fonu yaratıyor. Hükümet bugüne kadar kenara 1 milyar dolar koydu. Petrol fiyatları yüksek seyrederse de fona yılda 2.5 milyar dolar akıtabilir. İngiltere'deki Oxford Üniversitesi'nde araştırma görevlisi olan Ashby H.B. Monk, "Günümüzde toplumların en büyük sorunlarından biri de yaptığımız işleri ilgilendiren zaman dilimleridir. Örneğin seçim döngüleri veya çeyrek dönemlik raporlar. Devlet fonu ise hükümet yetkililerine uzun vadeli politikalar yapmak için, bu politikaları yaparken kapitalizmdeki dalgalanmalardan korumak için bir imkân sunuyor" diyor. Söz konusu fonlar bugün güçlü birer yatırım aracı haline geldi. Mali kriz sürerken de bankaları ve dardaki başka firmaları kurtaracak sermaye bu fonlarla sağlanmıştı. Büyük bankalar ve portföy yöneticileri dünyanın her yerindeki hükümetlerle iyi ilişkiler kurmak için büyük bir çaba harcıyor ve devlet fonlarında uzmanlaşan ekiplerini büyütüyor. Bu çerçevede birçok bankacı, avukat ve danışman hizmetlerini tanıtmak için Nijerya'ya uçtu. Hükümet de fonun yapılandırılması için JPMorgan Chase'i danışman olarak tercih etti. Oysa Wall Street'teki danışmanlık furyası başka ülkelerden eleştiri alıyor. Örneğin Libya Yatırım İdaresi yatırımlarda milyonlarca dolar zarara uğradığından yakınırken portföy yöneticilerinin komisyonlardan büyük paralar kazandığını belirtiyor. ABD Sermaye Piyasası Kurulu'ysa devlet fonları için bağlantı kurmaya çalışan Amerikalı portföy yöneticilerinin rüşvet yasalarını ihlal edip etmediklerini araştırıyor. Nijerya'nın para yönetimi konusunda tutarsız bir sicili var. Ülke 2004'te fazla petrol gelirlerini ayrı bir hesaba aktarmaya başlamış, bu yolla tasarruf etmeye çalışmıştı. Analistlere göre bu hesapta bir ara 20 milyar dolar birikmişti. Fakat devlet ve eyalet yetkilileri bazı projeler için buradan durmadan para çekmiş ve geçen yıl hesabın bakiyesi 1 milyar doların altına düşmüş. Standard Chartered Bankası'nda Afrika araştırmalarının başında bulunan Razia Khan, "Bu hesaptan para çekilmesini sınırlayan herhangi bir kural yoktu" diyor. Nijerya bu sefer başka amaçlarla kaynak ayırıyor. Hükümet zor zamanlarda acil bir ihtiyaç hesabının olmasını istiyor. Fakat yetkililer ancak belli şartlarda parayı kullanabilecekler, örneğin, petrol fiyatlarında sert bir düşüş olduğu zaman. Hükümet , yat ı rım sürecini denetleyecek ve kurallara uyulmasını sağlayacak bağımsız bir kurul oluşturuyor. Nijerya maliye bakanının danışmanı Fol Oyeyinka, "Bu kurul sürecin etkinliğini belirleyecek. Ne kadar ciddi olduğumuzu yalnız Nijeryalılara değil, tüm dünyaya gösterecek" diyor.