Tekerlekler Üzerindeki Sanat Eserleri

New York'taki en süslü yemek arabalarından bazıları, bir montaj hattında sıralanan 15 işçinin çalıştığı ve dikenli tellerle çevrili tek katlı gösterişsiz bir fabrikadan geliyor. Şanghay Stainless İmalat ve Tasarım Şirketi, All American Diner, Korilla BBQ, Red Hook Lobster Pound, Treats Truck, Van Leeuwen Dondurma ve Wafels & Dinges gibi şehrin en tanınmış seyyar gıda markaları için arabalar üretiyor. Bunlar arasında, 2008'den bu yana 30'a yakın seyyar restoranı devreye sokan Rickshaw Çörek filosunun dört aracı da var. Buna ek olarak, şirket her yıl 60'ya yakın küçük yemek arabası üretiyor. New York Sağlık Müdürlüğü'nün listesine göre Brooklyn, Queens ve Bronx'ta yedi araba üreticisi daha var. Genelde de onlarca şirket amansız bir rekabet içinde. Fakat Brooklyn'deki Şanghay Stainless kırk yıl düşünseniz aklınıza gelmeyebilecek bu sektörde epey öne çıkan bir kuruluş. Ernie Wong'un genel müdürlüğünü yaptığı şirket sıkıcı, hantal yemek arabalarının tasarımına şaşırtıcı bir sanatsal boyut getiriyor ve başarısı New York'taki yeni ayaküstü yeme fenomeninin geçirdiği değişimin ayrılmaz bir parçası. New York Yemek Arabası Birliği'nin Başkanı David Weber, "Ernie'nin işi yemek arabaları sektörüyle birlikte büyüyor ve giderek artan siparişlere yetişmek için akla karayı seçiyor" diyor. Her arabanın tasarımı konusunda detaylı bir çalışma yapmak gerekiyor. "İnsanlar bana 'Bir arabaya ihtiyacım var' diyor. Ben de onlara, 'Mönünüzü görmem lazım' diyorum. Mönü olmadan iş akışını belirleyemiyoruz. Tasarımın bu yanı çok iyi planlanmak zorunda" diyor Wong. Wong işe, bir ofis uzmanı eşliğinde ve bilgisayar desteğinde, siyah, yeşil, mavi ve kırmızı renkte son derece detaylı tasarım çizimleri yaparak başlıyor. "Tasarımımız arabadaki her insan etrafında bir çember oluşturuyor. Her çalışanın ihtiyacı olan şeyleye yakın olması gerekir. Sözgelimi eğer kızartma yapıyorsanız, buzdolabına erişebilecek mesafede olmanız gerekir" diyor. Arabayı yapma süreci iki ila üç ay alıyor. Neredeyse bütün yemek arabaları düz karavanlar. Her yerde karşınıza çıkan bu kutu gibi iş canavarları yerden 75 santimetre yukarıda ve binmesi gayet kolay. Böylece cadde seviyesindeki pencereler müşterilerin ulaşabileceği yükseklikte olabiliyor. Wong'a göre bu pencere açıklıkları genellikle "sahneleme değeri için yapılıyor. Amaç kamyonun içinde ne olup bittiğini göstermek". Weber meseleyi şöyle izah ediyor: "Müşterileri cezbeden şey arabanın hikâyesi, bu yüzden pencerenin ardında çalışan ustayı görmeleri önemli. Restoranların müşterileri var, yemek arabalarının ise seyircileri". Los Angeles'ta yemek arabalarındaki aşırı artış yüzünden bu modanın artık geçtiğine dair bir miktar küçümseme tavrına yol açtığını belirten Weber, "Fakat New Yorklular bütün Amerikan kentlerindeki en seçici müşteriler ve başka yerlerle kıyaslanmayacak bir nüfus yoğunluğu söz konusu. Bence daha fazla arabayı kaldıracak çok güçlü bir piyasa var" diyor. Weber'in tahminine göre New York caddelerinde on yıl önce bir avuç araba varken, bugün yaklaşık 250 araba tatlı ve tuzlu yiyecek satıyor. Daha da fazlası yolda. Ocak'ta Parklar Müdürlüğü, kentin dört bir köşesindeki 40 parkta "yüksek kalite spesiyal yiyecek" hizmeti vermek için 21 araba ve 33 el arabası işletme talebini işleme almış. En ucuz yemek arabası bugünlerde en az 30 bin dolara mal olabiliyor. Fakat Wong'un ortalaması 40 ila 50 bin dolar civarında ve daha fazla gösteriş ve süs talep eden araba sahipleri için 100 bin dolar görülmemiş bir fiyat değil. Diğer özelliklerin rayici ise şöyle: Düz renkli boyama işi 2 bin ila 3 bin dolar; arabanın logosunu gözler önüne seren vinil çıkartma ilavesi 3 bin ila 4 bin dolar; jeneratörler 2 ila 10 bin dolar arasında olabiliyor. Benzin veya mazot masrafının yanında, yüksek enerji ihtiyacı olan bazı arabaların 25 kilowatt kapasiteli (normal bir evin elektrik gideri) jeneratöre ihtiyacı oluyor. Wong tüp gazla çalışan pişirme aksamlarını ve jeneratörle çalışan elektrikl i soğutma birimlerini yerleştirirken sadece restoranlara özgü 304 paslanmaz çeliği kullanıyor. Bu da arabanın 4 tonluk şasi ve kasa ağırlığına yaklaşık 2 bin 200 kiloluk bir ilave anlamına geliyor. Weber, "Yemek arabaları yeni bir iş kolunun taşıyıcıları. New York'ta restoran açmak için 500 bin doları olmayan, ama bir arabaya 100 bin dolar verebilecek durumdaki girişimcilerin imdadına yetişiyor" diyor.