İran Krizinin Meyvelerini Rusya Topluyor

Moskova - Rus yönetimi Batının İran aleyhindeki petrol yaptırımlarına aylardır karşı çıkıyor. Oysa İran'ın petrol ihracatına yönelik yeni tehditlerden avantaj sağlayacak biri varsa o da Rusya'dır. Rus enerji sektörü, İran geriliminin neden olduğu yüksek petrol fiyatlarının meyvelerini toplamaya başlamıştı bile, hem de Tahran 15 Şubatta altı Avrupa ülkesinin petrolünü kesmekle tehdit etmeden önce. Artık Rusya'nın boru hatları yüksek fiyat ödemeye istekli taliplerin emrine amade. Houston'lu petrol analisti Jesse Mercer, "Şu an Rusya için durum gayet elverişli" diyor. Rusya günde 10 milyon varille dünyanın en büyük petrol üreticisi. Bunun 7 milyon varili, çoğunlukla Avrupa ve Uzakdoğuya olmak üzere, ihraç ediliyor. Geçtiğimiz sonbahardan itibaren İran'ın nükleer programından kaynaklanan uluslararası gerilim Rosneft ve Lukoil gibi Rus petrol şirketleriyle Rus-İngiliz TNK-BP'ye beklenmedik kârlar kazandırdı. Analistlerin hesabına göre İran gerginliği, küresel petrol fiyatını varil başına 5 ila 15 dolar artırdı. Rus enerji sektörü için bu, günde 35 ila 105 milyon dolar ilave kazanç demek. Satışlardan gelen vergiler de, Rusya'nın devlet başkanı olarak dönmeye hazırlanan Başbakan Vladimir V. Putin için siyasi bir kazanç anlamı taşıyor. Nitekim bu parayla yurtiçi enerji tüketimi sübvanse edilerek enflasyon baskı altına alındı. Mercer, "Petrol fiyatları yükseldiğinde ABD'de başkanın notu düşer. Rusya'daysa tam tersi" diyor. Artan fiyatlar tüm petrol üreticilerinin işine geliyor. Fakat Rusya'nın özel bir avantajı var, o da petrolü doğuya da batıya da, Asya'ya da Avrupa'ya da gönderebilmesinden kaynaklanıyor. Üstelik Rusya'nın başlıca ihraç petrolü olan Ural Blend'in kalitesi İran petrolüne yakın ve Avrupa rafinerileri için alternatif bir kaynak olarak şimdiden büyük talep görüyor. Enerji analistleri, iki petrol türünün de halen varil başına 119,5 dolara el değiştirdiğini belirtiyorlar. İran'ın petrolünü kesmekle tehdit ettiği altı ülke (İtalya, İspanya, Fransa, Hollanda, Yunanistan ve Portekiz), AB ambargosu çerçevesinde, bu ülkeden alım yapmaya Temmuzda zaten son vermeyi planlıyor. Danışmanlık şirketi PFC Energy'ye göre Avrupa, İran'dan günde 660 bin varile kadar petrol alıyor. İran 19 Şubatta İngiltere ve Fransa'ya satışı durduğunu ilan etmişti. Yaptırımlar yürürlüğe konursa petrol fiyatları daha da yükselebilir. Üstelik daha sonra fiyatlar düşse bile Rusya'nın doğalgaz tekeli Gazprom bundan bir süre yararlanmaya devam edecek. Gazprom'un en büyük ihracat pazarı olan Avrupa'nın Rus doğalgazına ödediği para, uzun vadeli sözleşmeler gereği, petrol fiyatlarına bağlı. ABD Kongresi'nin Aralıkta kabul ettiği yaptırımlardan biri, İran petrolünde ödemelere aracılık eden bankalara cezalar öngörüyor. Fakat Beyaz Saray, bankalara getirilen kısıtlamaların, müttefiklerin ticari ilişkilerini zedelememesi için uyarıyor. Nitekim y ine T emmuzda y ürürlüğe girecek olan bu yaptırımlardan bazıları bağlayıcı olmayacak. Amerika'nın göz yummasıyla Çin'in İran yaptırımlarını baypas etmesi bekleniyor. Hindistan da petrolü buğdayla takas etmek veya İran'a rupiyle ödeme yapmak için pazarlık ediyor. Rusya'nın sektör deki kargaşadan daha fazla kâr etmesinin önünde başka engeller de var. Ülke halihazırda zaten tam kapasiteyle üretim yapıyor, çünkü petrolün çoğu donmaması için sürekli çalıştırılması gereken kuzeydeki ve kutup bölgesindeki kuyulardan çıkarılıyor. Bundan dolayı Rusya ihracat kapasitesini bir anda artıramaz. Fakat ülkenin boru hattı ağı öyle yaygın ki, talep nereden daha çok gelirse petrolü oraya rahatlıkla sevk edebilir. Bu da Uzakdoğuya dağıtım açısından büyük bir avantaj. Petrolün Japonya ve Güney Kore için tankerlere yüklendiği Pasifik'teki l imanlara ulaştırılması halen demiryoluyla gerçekleştiriliyor. Fakat trans-Sibirya boru hattı bu sonbahar bitecek ve Rusya artık petrolü daha ucuza ihraç edebilecek. Rus ihracatçılar böylece Çin'le (eğer İran petrolünü almayı sürdürürse) Japonya ve Güney Kore (ithalatı durdurmaları bekleniyor) arasındaki olası fiyat farklarından daha kolay avantaj sağlayabilecek. Mercer, "Rusya arbitraj yapabilir ve aradaki farktan kâr edebilir" diyor.
ANDREW E. KRAMER