Örnek Ülke Portekiz Yavaşça Batıyor

Lizbon - Yunanistan yeni bir kurtarma paketi için Avrupa ile anlaşmaya vardı. Bu ülkenin taahhüt ettiği her şeyi yapması durumunda ne olacağını öğrenmek istiyorsak, Portekiz'e bakmamız yeterli. Portekiz, Yunanistan'ın aksine, geçen yılın Mayıs ayında aldığı 78 milyar euro (yaklaşık 103 milyar dolar) tutarındaki yardıma karşılık, Avrupa Birliği ile Uluslararası Para Fonu'nun istediği her şeyi yaptı. Ancak Portekiz'in bu çabaları, onun daha derin bir krize girmesini engelleyemedi. Ülkenin borcunun gayrisafi yurtiçi hâsılaya (GSYİH) oranı, kurtarma yardımı aldığında yüzde 107'ydi. Bu oran gelecek yıl yüzde 118'e çıkabilir. Bunun temel nedeni, Portekiz'in borçlarının artması değil ekonomisinin daralması. Ekonomistler bu kısır döngünün, Avrupa'nın başka yerlerinde de kökleşebileceğini söylüyor. Bütçe kesintileri yapmalarına ve vergileri artırmalarına rağmen, İspanya ve İtalya'nın borçlarının GSYİH'ye oranı yükseliyor. Büyüme olmazsa, borç oranlarını düşürmek neredeyse imkânsız hale gelir. Bu durum, maaş kesintisine uğradıktan sonra büyük bir kredi kartı borcunu ödemeye benziyor. Portekiz Maliye Bakanı Vitor Gaspar, Avrupalı ekonomi ve finans yetkilileri arasında çok saygı görüyor. Gaspar sert önlemler alarak bütçe açığını üçte birden fazla oranda düşürdü. Ancak çoğu ekonomiste göre bu aynı zamanda, Portekiz ekonomisinin 2011'de yüzde 1.5'ten fazla küçülmesinin ve bu yıl yüzde 3 oranında küçülebilecek olmasının ana nedeni. Almanya'daki Kiel Dünya Ekonomisi Enstitüsü uzmanı David Bencek, "Portekiz'in borcu sürdürülebilir değil. Reel ekonomi gelecekte büyüyebilecek bir yapıya sahip olmadığı için, uzun vadede borcunu ödeyemeyecek" diyor. IMF, Portekiz'in borcunu azaltacak kadar büyüyeceğini tahmin ediyor. Ama IMF bile büyüme beklentisinin boş çıkması halinde, Portekiz'in borcunun "sürdürülemez olacağı" uyarısını yapıyor. IMF ve Avrupalı liderler, Yunanistan'ın ekonomik durum kötüye gittikçe bir kahraman arayışına girdi ve sonunda Gaspar'ı buldular. Gerçekten de, Portekiz öyle bir reform örneği olarak görülüyor ki AB ve IMF'nin gelecek yıl bu ülkeye gerekirse daha fazla para yardımı yapacak gibi görünüyor. Gaspar ve Alman mevkidaşı arasında Şubat başında geçen ve tesadüfen duyulan bir konuşma, bunu doğruladı. Ama Portekiz'de artan borcun GSYİH'ye oranı, Avrupa'nın örnek kriz ülkesi olmanın borçtan kurtulmayı kolaylaştırmadığını gösteriyor. Bu konuda daha çok zorlanan ülkeler de var. Krizin başlamasından önce borç/ GSYH oranı yüzde 36 olan İspanya'da, bu oranın 2013'e dek iki kattan çok artarak yüzde 84'e çıkması bekleniyor. İtalya'da 2009 yılında zaten yüzde 105 olan bu oranın, gelecek yıl yüzde 126'yı bulacağı tahmin ediliyor. Bazı uzmanların tahminine göre Portekiz ile Avrupa'daki diğer borçlu ülkeler, yavaş veya sıfır büyüme nedeniyle alacaklılarına ödeme yapmakta gittikçe zorlanırsa, sonunda borç silme pazarlığı yapmak zorunda kalabilir. Uluslararası iktisatçı Charles Wyplosz borç yükü altındaki ülkelerde ekonomik faaliyetler toparlanana dek, büyümeyi zayıflatan politikalarla halkı cezalandırmanın anlamsız olduğunu savunuyor. Wyplosz, "Bunlar bilimle desteklenmeyen kararlar. Bu yüzden Portekiz'in temerrüde düşmek zorunda kalacağını düşünüyorum. İtalya'nın borçlarını yeniden yapılandırmak durumunda kalacağını düşünmek için de sebep var" diyor. Ama Lizbon'un borçlanma konusundaki itibarına zarar verebileceği için ülkenin borç yükümlülüklerini yeniden müzakere etmemesi konusunda çok kararlı olan Gaspar, "Bu olasılık seçeneklerimizden biri değil" diyor. Gaspar'ın gevşeme niyeti yok. Bu yıl devletin ödediği emekli maaşlarını 1.2 milyar euro azaltmayı ve kamu çalışanlarına uzun zamandır verilen ikramiyeleri kaldırmayı planlıyor. Ekonomistlere göre, büyük bir harcama kesintisi programının ilk aşamasında, ekonomik büyümenin zayıflamasıyla borç/GSYİH oranı yükselir. Umut, zaman içinde ekonominin toparlanıp borç ödemeleri hariç bütçenin fazla vermeye (faiz dışı fazla) başlayacağıdır. Ama Bencek'e göre, borç oranını kalıcı olarak çevrilebilir bir düzeye indirmek için, Portekiz'in önümüzdeki yıllarda GSYİH'nin yüzde 10'u kadar faiz dışı fazla vermeli. Bencek bunun için Gaspar'ın, harcamalarda şimdiye dek yaptığından çok daha büyük kesintiler gerçekleştirmesi gerekeceğini söylüyor. Birçok Portekizli, hükümetin alacaklılarla daha uygun ödeme şartları için pazarlık yapmasını talep ediyor. Lizbon Üniversitesi'nden iktisat tarihçisi Pedro Lains, "Portekiz borcunu yeniden yapılandırırsa, yılda 3 milyar euro tasarruf eder" diyor. Tahvil sahipleri paralarını geri alırken, kendisinin ve diğer vatandaşların neden acı çekmesi gerektiğini soran Lains, "Bu, Portekiz halkının hatası değil. Hata euro'nun yapısında" diyor.
LANDON THOMAS Jr.