Bağırsak Enfeksiyonları Ölüm Saçıyor

Geçen ay yayınlanan yeni verilere göre, gastrointestinal (sindirim sistemiyle ilgili) enfeksiyonlar giderek daha çok insanı öldürüyor ve özellikle de yaşlıları tehdit ediyor. Hastal ık Kontrol ve Önleme Merkezleri, ABD'de bu enfeksiyondan ölümlerin 1999'dan 2007'ye dek iki kattan fazla arttığını, yılda 7 binden 17 bine ulaştığını rapor etti. Ölenlerin yüzde 83'ü 65 yaşın üstünde. Dünya Sağlık Örgütü, ishal bağlantılı hastalıklardan küresel ölüm sayısını yılda yaklaşık 2 milyon olarak hesaplıyor. ABD'deki ölümlerin üçte ikisine Clostridium difficile adlı bir bakteri neden oluyor. İnsanlar bu bakteriye hastane ve bakımevlerinde, özellikle de antibiyotik alırken yakalanıyor. Üstelik bakteri son dönemde giderek daha bulaşıcı ve öldürücü hale geldi. Ama araştırmacıları asıl şaşırtan, bu tür hastalıklardan ölümün ikinci en büyük sebebinin, Norovirüs olduğunu keşfetmeleriydi. Norovirüs çok bulaşıcı bir enfeksiyon. Norovirüse bazen kış kusması hastalığı da deniliyor ve yolcu gemilerinde, hapishanelerde, yurtlarda veya hastanelerde hızla yayılabiliyor. Hastalık merkezlerinde epidemiyolog olarak çalışan Aaron Hall, "Norovirüsün çabuk atlatılabilen bir hastalığa yol açtığına dair yanlış bir kanı var" diyor. Her ikisi de dışkı ve ağız yoluyla yayılıyor, yani tuvaleti kullandıktan sonra ellerini yıkamayan insanlar, diğerlerinin dışkısındaki mikropları yutmalarına sebep oluyor. C. difficile, bağırsağın dış hücrelerini mahveden iki kuvvetli toksinden yüksek miktarda üretiyor. ABD'de hastaneye kaldırılan hastalar arasında bu vakalar 2000'de 139 binken, 2009'da 336 bine çıktı. Enfeksiyondan ölümlerin t ırmanışı, s on b irkaç y ılda sabitlenmişe benziyor. Enfeksiyona yol açan genelde iki etken var: Önce antibiyotik alımı bağırsakları güçsüzleştiriyor, ardından bağırsaklar bakteri ya da sporlara maruz kalıyor. Sporlar bedenin dışında haftalar, hatta aylarca hayatta kalabiliyor ve onları öldürmek için çamaşır suyu ya da diğer güçlü dezenfektanlar gerekiyor. Rahatsızlananların çoğu antibiyotik almayı bırakınca düzeliyor, ama bazıları ağır biçimde hastalanıyor ve C. difficile'dan kurtulmak için farklı antibiyotiklerle tedavileri gerekiyor. Ondan sonra bile, yüzde 20'sinde hastalık nüksediyor ve bazılarının bağırsakları öyle zarar görmüş oluyor ki, ölümle sonuçlanıyor ya da ameliyat ediliyor. Son yıllarda bazı insanlara dışkı nakli yapıldı, yani sağlıklı bir kişinin dışkısı hastanın bağırsaklarına yerleştirildi. Amaç, 25-30 bin tür bakterinin yaşadığı bağırsaklarda dengeyi yeniden tesis etmek. Epidemiyolog L. Clifford MacDonald, "Mikroplar buralarda bizden çok daha uzun süredir yaşıyor. Bizim vücutlarımız da bunca zaman içinde zararlı bakterileri nasıl dışarıda tutacağını öğrendi" diyor. Sağlık yetkilileri, pek çok vakanın önlenebilir ya da en azından tedavi edilebilir olduğunu söylüyor, ama buna rağmen ölüm ve enfeksiyon oranları "tarihsel olarak en yüksek ve kabul edilemez düzeylerde" diyor. C. difficile enfeksiyonlarının neredeyse tamamının hastane ya da diğer sağlık tesislerinden kaynaklanmasından ötürü uzmanlar, bununla mücadelede sorumluluğun aslan payını doktorlar, hemşireler ve diğer sağlık çalışanlarının üstlenmesi gerektiğini söylüyor. Yüzeyleri çamaşır suyuyla silmek gibi basit hijyenik önlemler oldukça etkili oluyor. C. difficile ile ilgili rahatsız edici ve daha da mide bulandırıcı olgu ise, çıplak elden çıkarılmasının çok zor olması. Ne su ile sabun ne de alkol içerikli el dezenfektanları işe yarıyor. Sağlık çalışanları için eldiven takmak en iyisi. Bir araştırmaya göre, ABD'de C. difficile ile mücadele programları olan hastaneler, enfeksiyon oranını son iki yılda yüzde 20 oranında azaltmayı başarmış. İngiltere'de benzeri çabalar bu oranı yarıya indirmiş. Peki, ama bakteri niye daha bulaşıcı hale geliyor? MacDonald, bunun, muhtemelen, bulaşıcılığın evrim açısından makbul olmasından kaynaklandığını söylüyor. İyi huylu mikroplar sonuncu gelirken, kötü huyluları ziyadesiyle ishale yol açıp etrafa daha çok yayılıyor, daha fazla insanı enfekte edip evrim yarışını kazanıyor. Hall, Norovirüs'ün yılda yaklaşık 800 ölüme sebep olduğunu söylüyor. Ancak nırıvirüsün yerni türünün ortaya çıktığı yıllarda ölüm sayısı yüzde 50 artıyor. Virüsün ufak bir dozu, birkaç parçacığı bile, hastalığa sebep olmaya yetiyor. Hall, "Hasta biri, dışkısının her bir gramında milyarlarca virüs döküyor" diyor. Kuluçka dönemi kısa olan virüs, yüzeylerde günlerce ve haftalarca yaşayabiliyor. Soğuk ve nem, dayanmalarına yardımcı oluyor. Yaşlı insanların bu virüs yüzünden ağır hastalanıp ölme riskleri daha fazla. Hall, "İkinci en yüksek ölüm oranı, 5 yaşın altındaki çocuklarda görülüyor" diyor ve araştırmacıların Norovirüs aşısı geliştirmeye çalıştığını belirtiyor.
DENISE GRADY