Myanmar'ı Etki Altına Alma Yarışı

HSIPAW, Myanmar - Çinli işçiler, Çin'e gaz ve petrol taşıyacak boru hatlarını döşemek için turuncu renkli toprağı kazıyor. Çin'in en büyük enerji holdingi de boru hatları üzerindeki arazi ve ağaçlar için nakit para veriyor ve dünyanın en yoksul halkları arasındaki bu insanlar için okullar ve sağlık ocakları yapıyor. Çin Ulusal Petrol Şirketi'nin ödediği tazminatlar, Çin'in yeni ve demokratik Myanmar'da iş yapma konusunda aldığı acı bir dersi yansıtıyor. Çin'in Myanmar'da inşa ettiği büyük bir hidroelektrik barajı geçen yıl, ülke halkına ve çevreye karşı zorba bir tutum olarak görülen davranışlarına karşı bir öfke dalgası yükselince durduruldu. Bu daha nazik yaklaşım, bölgesel nüfuz için ABD'ye karşı verilen ve giderek tırmanan mücadeledeki zorlu hesapları yansıtıyor. Myanmar son zamanlarda on yıllardır süren askeri diktatörlüğün baskılarını gevşetip ABD'yle ilişkilerini geliştiriyor. Bu yüzden de Çin, Hint okyanusu'na erişmesini ve ortadoğu'dan aldığı petrolün sevkiyatı için çoktandır aradığı kestirme yolu sağlayan stratejik ortaklığa yönelik tehditten korkuyor. ABD Asya'da kendisini yeniden gösterip Çin de askeri ve ekonomik gücünü daha önce görülmedik ölçüde öne çıkarırken, iki taraf Myanmar'ın gözüne girmek için elinden geleni yapıyor. ABD ekonomik yaptırımlar yüzünden yardım dağıtmakta zorlanıyor. Yaptırımların kalkması için, Myanmar'ın adil parlamento seçimleri yapması, etnik azınlıklarla olan sorunlarını çözmesi ve daha çok siyasi mahkûmu serbest bırakması gerekiyor. Myanmar'ın sarsılmaz sadakatine alışan Çinliler, eski dostuna daha az bağımlı olmayı istediği yönünde işaretler veren Devlet Başkanı U Thein Sein başkanlığındaki yeni hükümetle karşı karşıya. Myanmar yönetimi, 1 Nisan'da parlamento seçimlerinin yapılmasına izin verdi. Seçimlerde sadece birkaç usulsüzlük bildirildi. Myanmar'ın generallerinin yirmi yıl boyunca susturduğu demokrasi savunucusu Daw Aung San Suu Kyi'nin partisi, ezici bir zafer kazandı. Sonuçlar muhalefet partisinin askerlerle memurlardan güçlü bir destek aldığını gösterdi. Dışişleri Bakanı Hillary Clinton'ın, son 50 yılda bir ABD dışişleri bakanının buraya yaptığı ilk ziyaret için Aralık'ta ülkeye gelmesi, Myanmar'ın Batı'ya yeniden açılmasının belki de en belirgin sembolüydü. ABD ayrıca yeniden tam diplomatik ilişki kurdu. Çinli dış politika uzmanı Yun Sun, "Çinlilerin, ABD'nin Myanmar'a girmesinin Çin'le ilgili olmadığını düşünmesi zor. ABD küresel bir güç. Myanmar'la ilişki kurmak istemesi normal. Ama eskiden buranın tek hâkimi olan Çin'in, bu konumunu paylaşma zorunluluğunu kabullenmesi kolay değil" diyor. Çin'in Myanmar'daki konumu hâlâ güçlü. Pekin bu ülkeye milyarlarca dolar yatırdı. ABD'li yetkililere göre, ABD bununla yarışamaz. Myanmarlı bir işadamı, ABD yaptırımlarda ısrar eder ve ekonomi büyüyemezse, Çin'in büyük miktarda borç verip altyapı projeleri yürüterek yardıma koşacağını söylüyor. Gelecek yıl açılması planlanan yeni gaz boru hattı, milyarlarca dolarlık gelir getirecek. Burma olarak da bilinen Myanmar'dan kaçan mülteci lerin Tayland'da kurduğu Vahu Kalkınma Enstitüsü'nün müdür yardımcısı Aung Naing Oo, Washington'ın bu yüzden daha olumlu bir yaklaşım benimsemesi gerektiğini söyleyerek, "ABD yaptırımları devam ettirerek, bizi eski günlere döndürmek isteyenlere farkında olmadan yardım ediyor" diyor. Çin şu anda baraj projesi yüzünden Myanmar'a kızgın. Myanmar'ın en büyük ırmağı Irrawady'nin kaynağına yakın inşa edilen baraj, ülke çapında büyük bir direnişe neden oldu ve Çin'e karşı hissedilen nefreti açığa çıkardı. Dünya Bankası'na göre barajdan üretilecek elektriğin yaklaşık yüzde 90'ının Çin'in Hunnan Vilayeti'ne gönderilmesi önceden kararlaştırıldı. Ancak Myanmar'daki hanelerin yüzde 20'den daha azında elektrik var. Binlerce köylü, ordu tarafından zorla başka bölgelere yerleştirildi. Köylülere, içinde 53 santimetrelik ekrana sahip televizyon cihazlarının da bulunduğu bir miktar tazminat verildi. Myanmar hükümetinin Çin'in hoşnutsuzluğuna dayanamayarak baraj inşaatının yeniden başlamasına izin verip vermeyeceği henüz belli değil. Bu arada, boru hattı projesi çok hızlı biçimde ilerliyor. Dolu kamyonlar gece gündüz hiç durmadan köylerden geçiyor. Buldozerler günde 12 saat çukur kazıyor. Çin Ulusal Petrol Şirketi yakın zamanda, Mandalay'ın yaklaşık 10 kilometre kuzeydoğusundaki bir köye yeni bir okul bağışladı. Matematik öğretmeni Daw Swe Oo, "Burada kendi ekonomileri için boru hattı kurdular. Çok miktarda kaynağımızı alıyor ve burada tek tük bağışlar yapıyorlar. Ama öğretmenlik yapacağım yeni ve hoş bir okula kavuşmaktan dolayı mutlu ve heyecanlıyım" diyor.