Elektriğin Olmadığı Yerde Yemek Pişirmek İçin Güvenli Sobalar

Amerikalı tasarımcılar Jonathan Cedar ile Alex Drummond, Gana'daki ilk sınavını geçen yemek pişirme sobası prototiplerinin, Hindistan'daki bir sonraki denemede de aynı ölçüde başarılı olmasını bekledi. Ama sonradan, sobada çok değişik türde yiyeceklerin pişirildiğini keşfettiler. Cedar, "Gana'daki temel besin maddesi, mısır veya manyok hamurundan yapılan nişastalı bir yemek olan banku. Şükür ki bu yemek sobamıza uygundu. Hindistan'da bizi zorlayan konu, çok sıcak ve geniş aleve ihtiyaç duyan yassı ekmeklerdi. İnsanlar sobayı görünce, geri çekildiler" diye anlatıyor. Çözüm basitti: farklı bölgelerin yemek pişirme ihtiyaçlarına uyması için sobanın üst kısmını değişik şekillerde tasarlamak. Ama Cedar ve Drummond'ın BioLite ev sobasını geliştirdiği beş yıllık sürede yaşanan diğer sorunlar daha da zorlu çıktı. Tasarımcılar sobayı, dünyada açık ateşte yemek pişiren üç milyar insan için daha güvenli ve ucuz bir araç olarak geliştirdi. Daha ucuz ve temiz bir pişirme yöntemi geliştirmek, ev içinde yemek yapmak için yakılan ateşin çevreye verdiği zararı sınırlayabilir ve her yıl bu yüzden gerçekleşen 1,9 milyon zamansız ölümü azaltabilir. Ayrıca çoğunluğu kadın ve genç kızlardan oluşan bu insanları, her gün işe veya ders çalışmaya ara verip birkaç saat boyunca yakacak toplamaktan kurtarabilir. Son olarak, BioLite sobasında bulunan şarj özelliği, elektriği olmayan evlerde oturan ve cep telefonlarını şarj etmek için uzak yerlere yaya olarak gidip yüksek ücretler ödeyen milyonlarca kişiye para ve zaman tasarrufu sağlayabilir. BioLite başarılı olacaksa, sorunlara sürdürülebilir çözümler bulmalı. Yakın zamanda tanıtılan diğer insani tasarım projeleri de benzer zorluklarla karşılaşıyor. Danimarka-İzlanda kökenli sanatçı Olafur Eliasson ile Danimarkalı mühendis Frederik Ottesen'in, pis ve kötü kokulu gazyağı aydınlatmasına alternatif olarak tasarladığı Little Sun (Küçük Güneş) bunlardan biri. BioLite soba tasarımının kilit noktası, yakılan odun ve diğer organik yakıtların çıkardığı ısıyı elektriğe dönüştüren termoelektrik cihazı. Elektriğin büyük kısmı, sobayı daha verimli hale getirip yakıt tasarrufu sağlayan bir pervaneyi çalıştırıyor. Kalan elektrik, cep telefonu ve LED ışıkları gibi taşınabilir cihazlarda kullanılabiliyor. Telefonda bir saatlik konuşma süresi için genelde 20 dakikalık şarj gerekli. Tasarım ve deneme merkezi New York'ta bulunan Cedar ve Drummond, geçen yılın başında 1,8 milyon dolarlık kaynak buldu. Sobanın kampçılık için tasarlanan ufak modelinden gelen geliri de katınca, projeyi tamamlamaya yetecek kaynağı bulmayı umuyorlar. İkili, Gana ve Hindistan'daki testlerin ardından 10 bin soba üretmeye başlamış. Sobalar Çin'de üretiliyor. BioLite, sobaları 40 dolara satmayı planlıyor. Cedar, "İnsanlar satın aldıkları bir ürüne, bedava gelen bir üründen muhtemelen daha çok değer verir" diyor. Cedar, "Elektriğin olmadığı yerlerde soğutma, aydınlatma ve temiz su konularında enerji çözümleri bulmak için başvurulan bir kaynak olmak istiyoruz. Ama önce sobamızı mükemmelleştirmeliyiz" diyor.