Sudan ile Güney Sudan'ın Ahmaklığı

Güney Sudan bir yıl önce Sudan'dan bağımsızlığını ilan ettiğinde, işleyen yeni bir devlet kurma mücadelesinin uzun ve zorlu geçeceği iyi biliniyordu. Bilinmeyen şey ise, iki ülkenin sınır ötesi saldırılar ve ekonomik restleşmeler içeren yıkıcı bir oyunda birbirlerini (ve kendi kendilerini) ne kadar çok sabote edecekleriydi. Güney Sudan bağımsızlıkla birlikte eski ülkesinin petrol sahalarının büyük kısmını devraldı. Ama Güney Sudan'ın denize kıyısı yok ve iki ülkenin yaşam kaynağı olan petrolü piyasaya ulaştırmak için gereken boru hattının kontrolü, Sudan'ın elinde. Güney Sudan, ham petrolünü Sudan'ın boru hattı aracılığıyla taşımak için Sudan'a ne kadar ücret ödemesi gerektiği konusunda yaşanan tartışmanın ardından Ocak'ta petrol üretimini durdurdu. Aradan geçen aylarda petrol gelirini nasıl paylaşacakları konusunda anlaşamayan iki ülke, birbirlerinin geri adım atmasını bekler gibi görünüyor. Bu en basitinden aptalca bir oyun. Öncelikle Güney Sudan'ın ekonomisi zayıf, Sudan'ınki de şu anda hızla kötüleşiyor. İkisinde de açlık ve siyasi istikrarsızlık şiddetleniyor. Petrol gelirinden mahrum kalan Sudan, geçen ay petrole artık devlet desteği veremeyeceğini açıklayınca, akaryakıtın ve diğer malların fiyatları hızla arttı. Devlet Başkanı Ömer Hasan El Beşir, askerlerin maaşını ödemekte zorlanıyor. Son birkaç haftada binlerce kişi hükümet aleyhtarı gösteriler yaptı ve baskılar arttı. Güney Sudan hükümeti temel hizmetlere kaynak yaratmak için gelir vergisi toplama konusunda sertleşmeye başladı. Hükümet yaygın yolsuzluk ve kötü idare alanında ün kazandığından, halk vergi vermeye anlaşılır sebeplerle isteksiz. Devlet Başkanı Salva Kiir geçenlerde yetkilileri, devletin "çalınan" 4 milyar dolarını geri vermeye çağırdı. Ayrıca yetkililer her tür bütçe açığının uluslararası bağışçılarca karşılanacağını belirtti. Şu ana dek böyle bir şey olmadı ve zaten olmamalı. Güney Sudan bu krizi Sudan'la beraber çıkardı. İkisinin de durumu düzeltme imkânı var. İki taraf arasındaki iç savaşta, 2005'teki barış anlaşmasına kadar iki milyonu aşkın insan öldü. Taraflar geçen yıl yeni bir topyekûn savaştan zar zor kaçındı. Sudan'ın Darfur bölgesinde ve Hartum hükümetinin halkı bombalayıp aç bırakarak sindirmeye çalıştığı, isyancıların kontrolündeki Nuba Dağlarında şiddet sürüyor. Binlerce kişi evini terk etti. Güney Sudan ordusu Sudan'ın hak iddia ettiği bir petrol üretim bölgesini Nisan'da işgal edince, iki ülke yeniden savaşın eşiğine geldi. Birleşmiş Milletler'in yaptırım tehdidi üzerine, Güney Sudan geri çekildi. Güney Sudan'ın zor kazanılmış özgürlüğünün yarattığı sevinç kayboldu. Bağımsızlığı destekleyen ABD ile diğer ülkeler petrol, sınırlar ve azınlıkların korunması konularındaki anlaşmazlıkları çözmek için iki tarafla çalışmayı sürdürmeli. İki ülkenin şimdi ve daha uzun bir süre birbirine muhtaç olduğu gerçeği değişmeyecek.