Denizde ABD-Çin Gerginliği Artıyor

Haıkou, Çin - Devlet destekli bir araştırma kuruluşunun başkanı olan Wu Shicun, Çin'in Güney Çin Denizi'ni tamamen kontrol etme arzusunda olmadığını, yalnızca yüzde 80'ini istediğini söylüyor. Sözünü ettiğimiz kuruluşun asıl ilgi alanı, yatağında zengin petrol ve doğalgaz kaynakları olduğuna inanılan stratejik suyolu. Wu Shicun, Güney Çin Denizi'nde uzun yıllardır hak iddia eden Pekin'in bu politikasını savunan etkili bir isim. ABD'yse bölge ülkeleri arasında tartışma konusu haline gelen bu ihtilafın giderek içine çekiliyor. Son dönemlerde Çin, Yongxing Adası olarak bilinen ve Hainan'ın 320 kilometre güneydoğusunda bulunan küçük bir kara parçasındaki garnizonunu da, burayı yöneten göstermelik meclisi de genişletti. Wu'ya göre hedef, Pekin'in "Güney Çin Denizi'ndeki tüm kara parçalarında hükümranlık icra etmesi" ki, buna Vietnam, Filipinler ve Malezya'nın "halen hukuk dışı işgali altında bulunan" 40'ı aşkın ada da dâhil. Geçtiğimiz haftalarda Çin, daha büyük gemilere devriye yaptırarak ve Çin'e karşı Uzakdoğulu dostlarını desteklemekten vazgeçmesi konusunda Washington'u devlet güdümlü gazeteler yoluyla sürekli uyararak mütemadiyen baskıyı artırdı. Pekin'deki liderlik, yurtiçindeki kitlelere artık bölgesel bir güç olduğunu, uzun süredir kendine ait gördüğü bir coğrafyada isteklerini kabul ettirebildiğini kanıtlamak için Güney Çin Denizi'ne bel bağlamış görünüyor. Bazı uzmanlar için bu, dikkatleri on yılda bir gerçekleşen liderlik değişiminden uzaklaştırmaya, nazik bir dönemde hükümetin gücünü göstermeye yarayan bir oyalama taktiği. Singapur Ulusal Üniversitesi Lee Kuan Yew Kamu Politikaları Fakültesi Dekanı Kishore Mahbubani, üst düzey liderliği kastederek, "Önümüzdeki birkaç ay boyunca yurtiçinde güçlü ve sert bir izlenim bırakmak zorundalar. Zayıf görünmediklerinden emin olmaları gerek" diyor. Pekin'in hamleleri karşısında telaşlanan Obama yönetimiyse anlaşmazlıkların müzakere yoluyla çözülmesi, dünyanın en önemli ticaret koridorlarından biri olan Güney Çin Denizi'nin seyrüsefer serbestliğine sahip olması gerektiğini savunuyor. ABD Dışişleri Bakanlığı'nın bu ayki alışılmadık derecedeki sert açıklamasında, ihtilafların "zorlama, korkutma, tehdit ve güç kullanımı olmaksızın" çözüme kavuşturulması gerektiği belirtildi. Bunun öncesinde Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği, Güney Çin Denizi'nde ortak bir yaklaşımın ana hatlarını bir bildiriyle ortaya koymak istemiş, fakat Pekin engellemişti. Washington da aslında Pekin'in süregelen bu tavrına tepki veriyordu. Bu arada tartışma giderek alevleniyor. Çin Savunma Bakanlığı, 31 Temmuz'a denk gelen Halk Kurtuluş Ordusu'nun 85'inci kuruluş yıldönümünde, Çin'e ait denizlerde "çatışmaya hazır düzenli bir devriye sisteminin" yürürlüğe konacağını müjdeledi. Ve a rdından hükümet, en son devriye gemisini denize indirdiğini açıkladı. Gemi 4 bin 900 tonluktu. Bu da yetmezmiş gibi Temmuz'da Çin donanmasına ait bir firkateyn, Filipinlerin hak iddia ettiği Half Moon Sığlığı'ndaki bir kayalığa oturdu. Kaza geminin orada ne işi olduğu konusunda soru işaretleri uyandırdı. Yalnızca Güney Çin Denizi Araştırmaları Ulusal Enstitüsü'nün başkanlığını değil, Hainan Eyaleti Dışişleri Bakanlığı'nı da yürüten Wu, Çin'in tavrının düşmanca bir amaç gütmediğini açıkladı. Bir hava pistinin yer aldığı iki kilometrekare büyüklüğündeki Yongxing, Çin tarafından Xisha Adaları olarak adlandırılan coğrafyanın bir parçası. Aynı adalarda hak iddia eden Vietnam'sa onlara Paraceller diyor. Wu'nun b elirttiğine göre, 4 5 üyeli yeni bölge meclisinin amacı denizcilik alanında yasalar çıkarmak. Çin'in adadaki artan varlığıysa Filipinleri özellikle rahatsız ediyor, çünkü Çin bu yolla onların hak iddia ettiği adalara bir miktar daha yaklaşıyor. Hainan Adası'nda, Wu'nun başkanlığını yaptığı enstitünün bir video kaydına göre Çin, Güney Çin Denizi'ndeki "geniş bir alanda" (bu alanın ne kadar olduğu açıklanmıyor) denizcilik haklarına sahip. 3.6 milyon kilometrekarelik deniz, Çin'le ABD, Afrika ve Avrupa arasında bir ticari geçiş bölgesi olmasından ötürü "denizcilikte büyüyen bir ülke olarak Çin'in geleceği için hayati önem taşıyor". Enstitünün başkan yardımcısı Liu Feng de, Çin'in Güney Çin Denizi'ndeki adaların çoğu üstünde egemenlik iddia etmekle kalmadığını, "dokuz çizgi hattı dâhilindeki tüm sularda" ulaşım, balıkçılık ve maden çıkarma hakkı da iddia ettiğini belirtiyor. Yalnızca resmi belgelerde değil, Çin Havayolları'nın iç uçuşlarındaki dergide bile göze çarpan dokuz çizgi haritası güney Çin'den başlayıp Vietnam'ı sıyıran, oradan Malezya'yı çevreleyen, oradan da kuzeyde Filipinlere dek uzanan U biçimli bir hat. Çin bu haritayı Komünistlerin yönetimi ele geçirmesinden önce çizdi, ancak hiçbir ülke tanımadı. Wu, Çin'in hak iddia ettiği adaları geri kazanmasının ne kadar süreceğini kestiremediğini belirtiyor. Fakat dediğine göre diğer iddia sahipleri geri adım atmıyor. Dahası, ABD'nin Asya-Pasifik bölgesine tekrar müdahil olması, "Güney Çin Denizi'ndeki sorunların çözümünde Çin'le diğer iddia sahibi devletler arasında engellerin çıkacağı anlamına geliyor". Çinli uzmanlar ve Uzakdoğulu diplomatlara göre dikkatlerin Güney Çin Denizi'ne çevrilmesi hükümetin üst kademelerince koordine ediliyor. Nitekim Devlet Konseyi dış politika danışmanı Shi Yinhong da, "Tepedeki liderler birdenbire daha sert bir politika benimsemeye başladı" diyor. ABD Dışişlerinin Çin'i eleştirmesinin ardından Pekin hiç beklemeden, Uzakdoğulu küçük ülkelere arka çıkmakla suçladı Washington'u. 4 Ağustos'ta da Çin Dışişleri Bakanlığı, ABD Pekin Büyükelçiliği'nden Büyükelçi Yardımcısı Robert S. Wang'ı çağırdı ve açıklamasında, ABD Dışişleri Bakanlığı'nın "gerçekleri tamamen göz ardı ettiğini, doğruyla yanlışı karıştırdığını ve ciddi olarak yanlış bir mesaj verdiğini" ifade etti.
JANE PERLEZ