İnsanlar Gelecekte Kendi Organlarını Üretebilecek

LOS ANGELES - Doktor Tracy Grikscheit, bir bisiklet lastiğinin hava kaçırıp kaçırmadığını anlamak ister gibi, eldivenli elleriyle tuttuğu bir bağırsağı santim santim inceliyordu. Bağırsağın bir ucu, sağlık fışkıran pespembe yanaklarına rağmen, Los Angeles Çocuk Hastane'sindeki bir ameliyat masasında yatan 1 yaşındaki bir bebeğe bağlıydı. Normalden 3 ay erken doğan bebekte, 1.3 kilo ve altında doğan bebeklerin yüzde 10'unu etkileyen ve bağırsak dokularının bir kısmının ölmesine yol açan bir rahatsızlık ortaya çıkmıştı. Bebeğin durumu o kadar kritikti ki, bağırsaklarının büyük bir bölümü alınmıştı. Operatör Doktor Grikscheit, bağırsağın ne kadarını kurtarabileceğini belirlemeye çalışıyordu. Grikscheit, tek kurtuluş yolu kendi deyişiyle "kısa bağırsaklı çocuk" olmak olan bebekleri tedavi etmedeki yeteneğiyle ünlü. Bu bebeklerin yiyecekleri sindirmek için o kadar az bağırsağı kalıyor ki, ihtiyaç duydukları besinin, muhtemelen hayatları boyunca, bir iğne aracılığıyla vücutlarına şırınga edilmesi gerekiyor. Grikscheit, Saban Araştırma Enstitüsü'nün hastanesinde vücudun beslenmek için kendi kendini kullanmasını ve tasarlanan dokuların büyümesini sağlayan yapay bağırsak geliştirmenin yollarını arıyor. Grikscheit'in çalışmaları, protez organlar ve dokular geliştirmeye yönelik dünyanın dört bir yanında devam eden girişimlerin ön safhalarında yer alıyor. Nakil bekleme sürelerini kısaltmak amacıyla kalp ve karaciğer gibi karmaşık organları geliştirmek için hâlâ uzun bir yol kat edilmesi gerekse de, kök hücre teknolojisindeki gelişmeler ve yenilikçi teknikler sayesinde araştırmacılar mesane ve nefes borusu gibi basit organları üretme konusunda başarı sağlıyor. Araştırma ekibi, laboratuvarda fareler üzerinde deney yapıyor. Önce hayvanlardan sağlıklı bağırsaklarını alıyor, parçalara ayırıp karışık hücre yığınları oluşması için enzimler ve aralarında bağırsağın sindirim yapan çeperinde bulunan kök hücreler ve daha sert olan bağ dokusunu oluşturan başka hücrelerin de bulunduğu diğer bileşenlerle besliyorlar. Yığınlar daha sonra bir silgi ya da kalem büyüklüğündeki doğada çözünebilen, gözenekli bir plastik parçasının üzerine konuyor. İskele görevi gören plastik, hücreleri destekleyip onlara yön veriyor. Bağ dokusu dışarıda büyürken, bağırsak çeperinin içeriye doğru büyümesini sağl ıyor. İskelelere bu şekilde hücreler ekmek, doku mühendisliği olarak da bilinen rejeneretif tıp alanında sıklıkla başvurulan bir yaklaşım. Ama çoğu durumda hedef, bozulan organı doku mühendisliği yoluyla geliştirilen yapay organla değiştirmek. Laboratuvarda farklı bir yöntemle başarı sağlayan Grikscheit, yapay organı büyüdükçe beslemek için vücudun başka bir bölgesini kullandı. O ve ekibi, hücre yığınını bağırsağı saran omentum adındaki zara dikti. Hücre yığını burada, besinleri tedarik eden kan damarlarıyla çevrili olduğu için büyümeye başlıyor. Hücre yığını büyüyerek içi boş bir doku topuna dönüşünce, plastik çözünüyor. Grikscheit birkaç hafta sonra büyümenin nasıl gerçekleştiğini anlamak için topu omentumdan ayırıyor. Bu doku, çeper, kaslar, sinirler ve kan damarları dâhil, bağırsağın bütün bileşenlerine sahip. Grikscheit fareler üzerinde yaptığı önceki çalışmalarında bir adım daha ileri giderek dokuyu bağırsaklarının büyük bir bölümü alınmış olan hayvanların sindirim sistemine bağladı. Doku mühendisliği yoluyla yeni bir bağırsağa kavuşan fareler, diğerlerine kıyasla daha çabuk iyileşti. Grikscheit, uyguladığı tekniğin laboratuvarın dışına çıkacağı günü hayal ediyor. Bebeklerin (ya da bağırsakları ciddi biçimde hasar görmüş başka hastaların) ölü bağırsağını almak için gelecekte yapılacak operasyonlar, fazladan bir işlem daha gerektirebilir: Sağlıklı bağırsağın küçük bir kısmı, teknisyenlerin bir an önce hastanın bağırsak zarına yerleştirmek üzere hemen orada hücre yığınları hazırlayacağı yakınlardaki bir masaya gönderilebilir. Hasta, bağırsak büyürken bir ay kadar damardan beslenip yeni doku yerleştirildikten sonra normal beslenmeye başlayabilir. Yeni bağırsağa çok fazla miktarda ihtiyaç duyulmayacak. Grikscheit, "Aksayan işlevi yerine getirebilecek miktarda organı geliştirmeniz gerekecek" diyor. Beş santim bile yeterli olabilir. Grikscheit, "Bu, hastaları hayatları boyunca damardan beslenmekten kurtulmaya ve hayatı dolu dolu yaşamaya yetecek bir sindirim sistemine kavuşturacak" diyor.