Portekizliler kemer sıkmaktan bıktı

Lizbon - Euro bölgesini cendereye alan krizde, Portekiz hep bir örnek addediliyordu. Uluslararası kurtarma paketi karşıl ığında hükümet, sosyal hizmetlerde kesintiye gidip vergileri yükseltirken, vatandaşlar Güney Avrupa'nın başka yerlerinde görülen kitlesel protestolara başvurmadan dişlerini sıkıp dayanıyordu. Yani, şimdiye kadar durum böyleydi. Eylül'de hükümetin yeni bir kemer sıkma önlemi daha sunmasının ardından, Yunanistan ve İspanya'dan sonra Portekizliler de Avrupa'nın giderek büyüyen isyankâr saflarına katıldı. Bu son gelişme, pek çok Portekizli için bardağı taşıran son damla oldu. On binlerce kişiyi sokaklara dökülüp kriz başladığından beri ülkenin gördüğü en büyük protestoyu düzenlemeye itti. Merkez sağcı Başbakan Pedro Passos Coelho, 15 Ekim'de hâlâ daha yüksek vergi artışları ve kamuda işten çıkarmalarla dolu yeni bütçeyi açıklarken, siyasi ve toplumsal olarak görülmemiş türden bir tepkiyle karşılaştı. Protestocular, bütçe açıklamasına karşı başkent Lizbon'da parlamento binası önünde toplandı. Portekiz'in güçlü sendikaları14 Kasım'da genel greve gideceklerini açıkladı. Lizbon Üniversitesi'nden siyasal bilimler profesörü Pedro C. Magalhaes, "Hükümete beslenen iyi niyetin yerini şüphe ve güvensizlik aldı" diyor. Hükümet, kendilerini 101 milyar dolarlık kurtarma paketiyle ödüllendiren uluslararası alacaklılarının yazdığı kemer sıkma reçetelerini mecburen uyguluyor. Ancak Coelho'nun Sosyal Demokratları ile rakibi Halkçı Parti'nin oluşturduğu koalisyon hükümeti, tasarruf tedbirlerinin ağırl ığı altındaeziliyor. Halkın tepkisinden çekinen koalisyon ortakları, daha önce beraber destekledikleri politikaların kendilerine olan desteği zayıflattığını görüyor. Dönüm noktası Eylül'de geldi. Coelho, işverenlerin sosyal güvenlik vergilerini indirirken çalışanlarınkini önemli ölçüde yükseltmek suretiyle sosyal güvenlik fonlarının yeniden dağıtımını yapan bir plan sundu. Niyeti istihdam masraflarını azaltmaktı, ama işçiler o kadar şiddetli tepki gösterdi ki, planı geri çekmek zorunda kaldı. Genel kanı, Portekiz'in acılı ama istikrarlı ilerlemesinin payandası olan toplumsal ve siyasi uyumun bu yanlış adım tarafından bozulduğu yönünde. 200 bin şirketi temsil eden Portekiz Ticaret ve Hizmet Konfederasyonu Başkanı Joao Vieira Lopes, "Yeni önlemler sunmadan önce reel ekonominin nabzını tutmayı akıl edemeyen hükümetin, kendi itibarına ciddi zarar vermesi yüzünden ilişkilerimiz dibe vurdu" diyor. Lopes'e göre temel sorun, Portekiz'in uluslararası borç verici lerinin sunduğu kurtarma programının, ulusun özelliklerini hesaba katmamış olmaması. Lopes, "Burası iç piyasadaki daralmaya uyum sağlayabilecek büyük şirketlerle dolu bir ülke değil. Bizde küçük ve orta boy şirketler çoğunlukta. Onlara da kapanmaktan başka seçenek bırakılmıyor" diyor. Lizbon şehir merkezindeki pek çok işyeri, artık ya kapanmış ya da büyük indirimlere gitmiş durumda. İşsizlik oranı da yüzde 15'le rekor kırıyor. Vergi artışları ekonomiyi boğarken, yılın ilk 8 ayında devlet kurumlarının vergi mükelleflerinden toplayabildiği gelir geçen yıla oranla yüzde 2.2 azaldı. Ekim'de IMF Portekiz ekonomisinin bu yıl yüzde 3, 2013'te de yüzde 1 daha daralacağını öngördü. Eski Sosyalist bakan ve Avrupa Komisyonu üyesi Antonio Vitorino, sosyal güvenliğin ters yüz edilişinin kalıcı neticeleri olabileceği uyarısı yapıyor. Vitorino, "Böylesi bir siyasi hata, kemer sıkmaktan zaten bitap düşmüş bir toplumu vurduğunda, kalıcı hasara yol açabilir" diyor.
RAPHAEL MINDER