Bolivya Ekonomik İstikrara Kavuşuyor

LA PAZ, Bolivya - Kendisinden daha kalabal ık ve zengin komşularının gölgesinde kalan küçük ve yoksul ülke Bolivya, bir zamanlar hiç dinmeyen ekonomik sorunlardan sonra, umulmadık derecede olumlu bir yola girdi. Ekonomisi, bölgedeki en yüksek oranlardan biriyle, geçen yıl yüzde 6,5 büyüdü. Enflasyon kontrol altına alındı. Bütçe dengelendi ve devleti felç eden borçlar azaltıldı. Ülkenin yabancı paralarla oluşturduğu kara gün fonu (kendi ekonomisine göre) dünyadaki çoğu ülkenin gıpta edeceği kadar büyüdü. IMF'nin buradaki masa şefi Ana Corbacho'nun sözleriyle, "Bolivya hep aykırı bir ülkeydi. Nitekim şimdi de büyüme tahminlerimizi aşağı doğru revize ederken Bolivya'yı bunun dışında tutuyoruz". Bolivya şaşırtıcı bir yol tutturarak IMF gibi uluslararası mali kuruluşların gözbebeği haline geldi. Ülkenin sosyalist devlet başkanı Evo Morales kapitalizmi ve onun en coşkun savunucularını, örneğin büyük şirketleri, Uluslararası Para Fonu'nu ve Dünya Bankası' sık sık şiddetle eleştirir. Zaten 2006'da göreve geldikten sonra da petrol ve doğalgaz sektörünü millileştirmenin yanı sıra yirmiden fazla özel şirketi de kamulaştırmıştı. Gerek IMF gerek Dünya Bankası, Morales'in "sağduyulu" olarak nitelendirdikleri makroekonomik politikalarından övgüyle söz ediyor. Morales, Latin Amerika'nın sol cenahındaki yerine sapasağlam tutunuyor tutunmasına, ama birçok ekonomik konuda da bölgedeki eğilime paralel olarak, ideolojik katılıktan uzaklaştığı bir gerçek. Yakın bir zamana kadar Bolivya, siyasi ve ekonomik istikrarsızlığın odağındaydı. Gerçi hâlâ Güney Amerika'nın en yoksul ülkesi ama burada artık çok şey değişti. IMF'ye göre geçen yılki ekonomik büyüme, birkaç yıldır aralıksız süren sağlıklı bir gelişmenin ardından, o tuz y ılın e n ü st seviyesinde. Aşırı yoksulluk içinde yaşayan nüfus 2005'te yüzde 38'den 2011'de yüzde24'e düştü. Sefalet hâlâ yaygın olmasına rağmen ekonomik dönüşüm her yerde görülebiliyor; ister şehirlerdeki canlı pazarlarda olsun, ister eskiden hayvanların çift sürdüğü ama şimdi yeni traktörlerin işlediği topraklarda. Başkentin yukarısında yer alan işçi şehri El Alto'nun yeni varlıklı kesimi rengârenk konaklarla başarılarını sergiliyor. Bir başka değişiklik daha var: Gösterişli pastalar satan pastanelerin çoğalması, mütevazı imkânları olan insanların bile harcayacak parası olduğunun işareti. En şaşırtıcı gelişmelerden birisi, yaklaşık 14 milyar dolarlık bir kara gün fonu oluşturan Bolivya'nın bu kadar dövizi nasıl biriktirdiği. Ülkenin gayri safi yurt içi hasılasının yarıdan fazlasına ve 17 aylık ithalatına bedel olan bu miktar, zor günlerde ekonomik badireleri atlatmak için saklanıyor. Morales, emtia fiyatlarının yüksek olduğu ve bunun gerek Bolivya'da gerekse bölgedeki diğer ülkelerde ekonomik büyümeyi beslediği bir dönemde başkanlık yapmak gibi bir şansa sahip. Son derece tartışmalı bir hamleyle, ülkede doğalgaz çıkaran şirketlerdeki kamu hisselerini artırarak ve kazançlarından daha yüksek pay isteyerek enerji sektörünü millileştirmesi de cabası. Devletin geliri bu şekilde büyük bir artış gösterdi ve sosyal programlara (örneğin, genç annelere nakit yardımı, emeklilik maaşlarının artırılması ve altyapı projeleri için) kaynak sağladı. Morales'in artan gel irleri değerlendirme şekli genel olarak iyi not alsa da bazı kaygılar var. IMF ve Dünya Bankası'na göre, özel yatırım daha çok teşvik edilmeli. Morales, vaktiyle ekonomi politikalarını değiştirmesi için Dünya Bankası'nın ona şantaj yapmaya kalktığını söylemişti. Aralık 2012'deki bir konuşmasında, "uluslararası finans sistemi ve onun uyduları IMF ve Dünya Bankası'nı" kaldırma çağrısı yapmıştı. Fakat Morales'in Dünya Banka'sına karşı tavrı, bankanın kinoa çiftçilerini destekleyen projesini açıklamasından sonra değişmiş görünüyor. Bankanın internet sitesindeki bir yayına göre Morales, "Dünya Bankası artık şantaj yapmıyor, bize bazı koşulları dayatmıyor" demiş. Üstelik bunu kutlamak için bankanın başkanı Jim Yong Kim'le de bir futbol maçı oynamış.
WILLIAM NEUMAN