Ukrayna'daki Bölünmenin Tehlikeleri

Bu şiddet ve kargaşa ortasında sorulan soru şu: Ukrayna'nın Çekoslovakya'ya benzer şekilde, Ukraynaca konuşan kuzeybatı ile Rusça konuşan güneydoğu şeklinde bölünmesi istikrar açısından daha mı iyi olur? Ukrayna'da gerçekten dilsel, kültürel ve dini farklılıklar olsa da, ayrım çizgileri hiç de net değil. Bir zamanlar Hapsburg idaresinde olan Batı bölgelerinde Ukrayna milliyetçiliğinin güçlü olduğu ve Ukrayna vatandaşı olmaktan hoşlanmayan Kırım'daki Rusların şu anda Kiev'deki değişime karşı gösteri yaptığı doğru. Ama 46 milyonluk nüfusa sahip ülkenin geri kalanındaki diller ve etnik kimlikler karmaşık ve belirsiz. Ukraynaca ve Rusça akraba diller. Bu dilleri konuşanlar da yüzyıllar içinde evlilik yoluyla kaynaştı. Bu yüzden, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin Ukraynalıları akraba olarak nitelemekte haklı. Ancak Putin'in yanıldığı konu, Ukrayna'da anadilinin Rusça olduğunu söyleyen yüzde 30'luk kesimin bile Rusya Federasyonu'na katılmak istediğini varsayması. Mayıs 2010'da Kiev'e yaptığım son uzun ziyarette, Rusça konuşan bir grup gazeteciyle tanıştım (Ukrayna'daki gazetelerin üçte ikisi Rusça yayınlanıyor). Bunların hiçbiri tekrar Moskova yönetimine girmek için can atmıyordu. Gazetecilerden biri bana, "Ukrayna'yı, Rusya'nın olması gereken bir ülkeye dönüştürmeyi umut ediyoruz: Liberal ve hoşgörülü bir demokrasi" demişti. Bu fikrin Rusça konuşan birçok genç ve eğitimli Ukraynalı arasında yaygın olduğu görülüyor. Bunların çoğu, Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç'i devirmeyi amaçlayan protesto hareketine destek verdi. Washington'daki Amerikan Uluslararası Hizmetler Üniversitesi Okulu'ndan Profesör Keith Darden, "Ukrayna'yı bölmek başarı şansı olmayan bir fikir; çünkü ayrılığı destekleyen keskin bir bölünme, ciddi bir talep yok" diyor. Sorun şu ki, Bağımsızlık Meydanı'ndaki isyan milliyetçilik geleneğinin en güçlü olduğu batı bölgelerinden orantısız sayıda gösterici çekti. Kurbanların yüzde 50'si bu bölgelerden gelen kişilerdi. Milliyetçiler şimdi iktidarı hak ettiklerini düşünüyor. Bu durum doğu ve güney bölgelerinde yaşayan ve Rusça konuşan birçok kişi arasında, Ukrayna milliyetçilerinin yeni hükümetteki belirleyici güç olacağına dair bir korku yarattı. Yanukoviç'in kaçmasının hemen ardından 2012 tarihli bir yasanın iptali için parlamentoda yapılan oylama bu korkuyu artırdı. Yasa, Rusçaya (veya başka herhangi bir dile), nüfusun en az yüzde 10'u tarafından konuşulduğu şehirlerde veya bölgelerde resmi dil statüsü veriyordu. Washington'daki Georgetown Üniversitesi'nden Charles King, "Buradaki sorun, Avrupa ve demokrasi yanlısı olarak başlayan gösterilerin hızla etnik bir nitelik kazanması" diyor. Geçici hükümetin Ukraynalıların tümünü temsil ettiğini kanıtlaması gerek. Ayrıca Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü de vurgulamalı. King "Devletlerin zayıf göründüğü anlarda etnik çatışmalar artar" diye ekliyor. Yeni hükümet ayaklanmanın, birbirinden farklı yurttaşlara tek bir Ukrayna vizyonu dayatma çağrısı olarak değil de, çığırından çıkmış yolsuzluklara karşı bir tepki ve Avrupa değerlerine ve kurumlarına daha fazla yaklaşma özlemi olarak başladığını hatırlarsa iyi eder.
SERGE SCHMEMANN